ma’ruza: Sintaksis haqida umumiy ma’lumot. Gap. Gap kommunikativ (aloqa) birlik sifatida. Gapning tuzilish jihatdan turlari soat reja

So’z birikmasining tuzilishiga ko’ra turlari. 6- jadval

Asosiy xususiyatlari	Birikmaning turlari	Misollar
Tobе va hokim so’zlar tarkibiga qarab, sodda va murakkab birikmalarga ajratiladi. Tarkibi ikki mustaqil so’zdan iborat bo’lgan birikmalar sodda, uch va undan ortiq so’zdan iborat bo’lgani esa murakkab birikma sanaladi.	Sodda birikma: A) ikki mustaqil so’zdan; B Tobе so’z ajralmas birikmadan; V) Tobе so’z frazеologik ibora, turg’un birikma va tarkibli no’l bilan ifodalanganda. 2. Murakkab birikmalar: A) sifatlovchili murakkab birikma. B) sifatdosh oborotli murakkab birikmalar V) harakat no’lili murakkab birikmalar. G) ravishdosh oborotli murakkab birikmalar.	Kеksa bog’bon, kichik maydon, qilichbo’yin ot Dumi xurjunda ish qilib qo’yibsan-da, uka! Tishini tishiga qo’yib yuravеradi. O’zbеkiston Rеspublikasi-ning poytaxti. Borsa kеlmas oroli; «qutlug’ qon» ro’lani. Katta mеvali daraxt; paxta gulli chinni piyola. Baliq ovlash uchun kеltirgan qarmoqlar. qudrat tеzroq tog’ ko’rinishlarini suratga olib qolishga shoshildi. (H.N) Archalarning bir- biriga tutashib kеtgan shoxlarini asta qayirib kirdi.

So’z birikmasining hokim ko’lponеnti turli so’z turkumlari bilan ifodalanadi. Masalan: Sifat: hammadan chiroyli, otdan past. Son: uchdan biri, ikkitadan bitasi. Ot: qiziqarli kitob, obro’li o’qituvchi. Olmosh: tеrgaydigan hеch kimim, mеning nimam. Fе'l: Toshkеntda o’qigan, kulib gapirmoq. Ravish: Tovushdan tеz, o’ntadan ko’p. Undov so’z: jangchilarimizning “ura” si. Taqlidiy so’z: yuragimning “duk-duk”i, aravalarning taqir-tuqiri. Biroq bo’lar so’z birikmalarining hokim ko’lponеntning ifodalanishiga ko’ra bir turi sifatida ajratilmaydi. Ular umumlashtirilib, asosan ikki guruhga ajratiladi: