Ma’ruza ta’lim jarayonida axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining o‘rni va imkoniyatlari. Reja

Smart ta‟lim konsepsiyasi — mavjud manbalarga tez moslashuvchanlik,

multimedianing maksimal xilma-xilligi, tinglovchining saviyasi va talabi darajasiga tezkorlikda

moslashuvchanlikdan iborat. Kompetentlikning uzluksiz rivojlanishi, bilimlarni doimiy o‗sishi

va yangilanib borishi zamonaviy ta‘lim tizimidagi dolzarb muammolardan hisoblanadi. Sababi

bilimni rivojlantirish uchun endi inson kapitalining ta‘siri kamlik qila boshlaydi. Bu kabi

masalalarni hal qilishda nafaqat ta‘lim muhitining o‗zini, balki ta‘lim tizimining tarkibi,

instrumentlari, usullari tubdan o‗zgartirilishi shart. Analitik kompetensiyalar, kompleks

muammolarni yechish mahorati, yangi g‗oyalarni rivojlantiruvchi — innovatsion xususiyatlar,

o‗zaro kommunikatsiya madaniyati kabi bilimlarni takomillashtirish zarur. Chunki an‘anaviy

ta‘lim parametrlari asosida bilim berish insonlarni Smart — jamiyat uchun tayyorlamaydi (1-

rasm). O‗z navbatida, Smart — texnologiyasisiz, innovatsion faoliyat yuritib bo‗lmaydi. Agar

ta‘lim shu yo‗nalishda ortda qolsa, u tormozlanib, qotib qoladi.

Hozirgi kunda, o‗quv darslarida, multimedia vositalaridan foydalangan holda, Microsoft

Power Point yoki Macromedia Flash dasturiy paketlarida tayyorlangan taqdimotlarni qo‗llash

oddatiy holga aylanib bormoqda, biroq shu bilan birga, ta‘lim sohasiga shunday interfaol

texnologiyalar kirib kelmoqdaki, ular slayd-shou turkumidagi taqdimotlarni siqib chiqarmoqda.

Axborotlarni talabalarga yangi interfaol uskunalar (interfaol taxta — Smart Boards, interaktiv

displey — Sympodium) yordamida uzatish, ma‘ruzachiga dars jarayonining o‗zida taqdimotlar

yaratish imkonini beradi. Interfaol Smart Boards taxtalariga maxsus markerlar yordamida yozish,

o‗quv materiallarini namoyish etish, ekrandagi tasvir ustidan yozma sharhlar berish mumkin.

Shu bilan birga, interfaol Smart Board taxtasiga yozilgan ma‘lumotlarni magnit tashuvchilarda

saqlanib qolib, ularni bosib chiqarish, darsga kelmagan talabaning elektron pochtasiga yuborish

amalga oshiriladi. Ma‘ruza davomida Smart Board taxtasida yaratilgan o‗quv materiallini esa,

o‗rnatilgan videokoderga yozib olib, ko‗p martta qayta qo‗llanishi mumkin.

Albatta bugungi kunda interfaol smart taxtalar imkoniyatlaridan maksimal foydalanish

uchun maxsus dasturiy ta‘minotlar (Smart Notebook, Bridgit, Synhron Eyes) ishlab chiqilgan.

Mazkur dasturiy ta‘minotlar har birining o‗z imkoniyatlari mavjud. Masalan, Smart Notebook

matnlar va obyektlar bilan ishlaydi, axborotlarni saqlaydi, yozma harflarni bosma harflarga

aylantiradi. Bridgit dasturi taqdimotlarni tez va osonlik bilan butun dunyoning turli nuqtalaridagi

hamkorlarga tarqatadi, o‗z hujjatlariga taqrizlar oladi. Buni amalga oshirish uchun o‗qituvchi

chiqishidagi muhim pozitsiyalarini umumiy «ishchi stol»da ajratib ko‗satishi bilan shu onning

o‗zidayoq, dastur real vaqtda, barcha konferensiya ishtirokchilari oynasida paydo bo‗ladi.

Synhron Eyes (sinxron ko‗z) dasturiy paket yordamida o‗qituvchi barcha o‗quvchilarni

kuzatib turishi, o‗quvchilar ishchi monitorlarini ekranga chiqarishi, blokirovka qilishi, interfaol

taxta yordamida o‗quv materiallarini, darsliklarni, testlarni yuborishi va jarayonni nazorat qilishi

mumkin.

Interfaol taxtalar bilan ishlash jarayonida barcha ishtirokchilarning diqqati

konsentratsiyalanadi va ular o‗quv materiallarini juda tez o‗zlashtirishni boshlaydilar. Buning

natijasida har bir ishtirokchining o‗zlashtirish ko‗rsatkichi oshib boradi. Yangi ta‘lim

texnologiyasini ta‘limga joriy etilishi o‗zi bilan birga, ta‘lim sxemasini reproduktiv shakldan

kreativ shaklga o‗tishini ta‘minlaydi. Zamonaviy Smart ta‘limning o‗z oldiga qo‗ygan ikkita

asosiy maqsadi mavjud bo‗lib, ular:

1. O‗quvchilarda bilim olish uchun zarur bo‗lgan barqaror motivatsiyani yaratish.

2. Ijodiy yechimlar yordamida bilim o‗zlashtirishning yangi shakli va instrumentlarini

izlab topishdan iborat.

Qisqacha aytganda, Smart ta‘lim — bu ta‘lim muassasalari hamda professor-o‗qituvchilar

tarkibining umumiy standartlar, kelishuvlar va texnologiyalar asosida yagona Internet tarmog‗i

orqali ta‘limni amalga oshiruvchi birlashmasidir.

Toshkent axborot texnologiyalari universitetida ham ta‘lim jarayonida AKTni qo‗llash

borasida qator loyihalar amalga oshirib kelinmoqda, jumladan, joriy o‗quv yilida universitetning

«Teleradioeshittirishlar tizimlari» kafedrasining Internetda Lincom.uz (Learning in

communication) nomli sayti tashkil etilganligi haqida alohida to‗xtalib o‗tish o‗rinli (2-rasm)

bo‗ladi. Ushbu sayt bir nechta, bo‗limlardan iborat bo‗lib, ular orqali talabalar kafedra

yangiliklari bilan muntazam tanishib borish imkoniyatiga ega bo‗ladilar. Shuningdek, sayt

kutubxonasiga joylashtirilgan, kafedrada o‗qitiladigan «Elektromagnetizm», «Elektromagnit

maydonlar va to‗lqinlar», «Antenna asoslari» kabi fanlardan yuzga yaqin mamlakatimizda va

xorijda chop etilgan darslik, o‗quv qo‗llanmalar, o‗quv-uslubiy qo‗llanmalarni mutolaa qilishlari

va osonlik bilan ko‗chirib olishlari mumkin.

Saytning «Bizning jamoa», «Bizning nashrlar» bo‗limlarida kafedra professoro‗

qituvchilarining respublika va xorijda o‗tkazilgan ilmiy, ilmiy-uslubiy anjumanlarda chop

etilgan tezis va maqolalari, ilmiy ixtiro va ratsionalizatorlik ishlanmalari bilan tanishishlari,

kunning istalgan vaqtida, ular bilan on-layn tarzda, o‗zlarini qiziqtirgan savollariga javoblar

olishlari mumkin. Hozirgi kunda saytga kafedra professor-o‗qituvchilari tomonidan fanlarga doir

bo‗lgan virtual va video-laboratoriyalarni yuklash ustida qizg‗in ishlar olib borilmoqda.

Kelajakdagi orzularimiz esa, AKT imkoniyatlaridan samarali foydalangan holda, ta‘lim berish

sifatini yanada takomillashtirishdan iborat.

Xulosa qilib aytganda, axborotlashgan jamiyatni rivojlantirish bosqichlarida oliy ta‘lim

muassasalarining eng asosiy vazifalaridan biri talabalarni zamonaviy taraqqiyot g‗oyalaridan

unumli va maqsadli foydalanish madaniyatini shakllantirishdan iborat

NECHTADIRNI NECHINCHISIDIR