Psixologiyada men konsepsiyasi talqini

---

SO‘NGI ILMIY TADQIQOTLAR NAZARIYASI 
respublika ilmiy-uslubiy jurnali 
226 
PSIXOLOGIYADA MEN KONSEPSIYASI TALQINI. 
 
Oripova Shohista Xasanovna 
Qashqadaryo viloyat Chiroqchi tumani 15-maktab psixologi 
 
Anatatsiya: Ushbu maqola psixologiyada “Men” konsepsiyasi haqida bo’lib shaxsning 
o’ziga-o’zi beradigan bahosining ijobiy va salbiy tomonlari haqida ma’llumotlar berilgan. 
Kalit so’zlar: Shaxs, men konsepsiyasi, o’z-o’ziga baho, maqsad, ideal va real men, rol, 
xarakter. 
 
‖Men‖konsepsiyasi shaxsning hayotiy tajribasi shakllanadi, avvalo ota-ona va bola 
munosabati. Biroq u bolalik davridan boshlab aktiv faoliyat ko‘rsatadi. Ushbu tajribani 
to‘g‘ri o‘rganishga, shaxs o‘z oldiga qo‘ygan maqsadlariga, kutilayotgan natijalar tizimi, 
ularning baholanishiga va shu bilan birga shaxsning rivojlanishiga, uning faoliyatiga va 
axloqiga ta‘sir ko‘rsatadi. ―Men‖ konsepsiyasi va o‘zini-o‘zi anglash o‘rtasida o‘zaro 
nisbati haligacha aniqlanmagan. Ko‘p jihatlarda ular ma‘nodosh (sinonim) sifatida 
ishlatiladi.Shu bilan birga, ―Men‖ konsepsiyasini o‘zini anglash jarayonining natijasi 
sifatida qarashlar ham mavjud. (A.M.Prixojan) 
―Men‖ konsepsiyasi – bu insonning o‘zi haqida umumlashtirilgan tasavvuri, 
shaxsning o‘ziga nisbatan tartib tizimi, yoki psixologlar aytgandek, ―Men‖ konsepsiyasi 
o‘zi haqidagi nazariyasi.Qayd etib o‘tish muhimki, ―Men‖ konsepsiyasi statik emas,balki 
dinamik psixologik hodisasidir. ―Men‖ konsepsiyasining shakllanishi, rivojlanishi va 
o‘zgarishi ichki va tashqi tartib omillari bilan bog‘liq. Ijtimoiy muhit oila,maktab 
hisoblanib, ―Men‖ konsepsiyasining ijtimoiylashuv jarayonida shakllanishiga ta‘sir 
o‘tkazadi. Bu ta‘sir nafaqat shaxsning ijtimoiylashuvining boshlang‘ich bosqichida, 
balki oila bolaningyagona yoki mutlaq kuchli ijtimoiy muhiti bo‘lgan paytida, shu bilan 
birga keyinchalik ham uning hayotida o‘z ahamiyatini yo`qotmaydi. Yosh o‘tishi bilan 
―Men‖ konsepsiyasining rivojlanishida ijtimoiy tajribaning, shaxs kirgan ko‘p sonli 
formal va noformal guruhlarining ahamiyati kuchayib boradi. ―Men‖ konsepsiyasining 
rivojlanishiga juda kuchli ta‘sir o‘tkazadi. Maktabda va noformal guruhlaridagi o‘zaro 
aloqalarning ahamiyati ham hal qiluvchi ahamiyatga ega. Lekin, shu bilan birga, oila 
shaxsning ijtimoiylashuv instituti sifatida o‘smirlik va o‘spirinlik davrida ham muhim 
rol o‘ynashda davom etadi. 
Eng umumiy ko‘rinishda psixologiyada ―Men‖ konsepsiyasining ikki shaklini 
ajratib ko‘rsatish qabul qilingan – real va ideal. Lekin uning xususiy ko‘rinishlari ham 
namoyon bo‘lishi mumkin, masalan, shaxsning kasbiy ―Men‖ konsepsiyasi, yoki kasbiy 
―Men‖. O‘z navbatida, kasbiy ―Men‖ konsepsiyasi ham real va ideal bo‘lishi mumkin. 
―Real‖ tushunchasi zinhor bu konsepsiyaning haqiqatdan realligini nazarda 
tutmaydi.Bu yerda eng asosiy shaxsning o‘zi haqidagi tasavvuri, ―Qanday bo‘lsam 

---