Ma’ruza ta’lim jarayonida axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining o‘rni va imkoniyatlari. Reja

Folksonomiya. Folksonomiya (folksonomy) – bu teglar orqali Web-sayt axborotini

(ishorat, surat, video va h.k.) hamkorlikda turlash usuli va amaliyoti. U kontent tashkil qilish

maqsadida shakllangan odamlar guruhining tasodifiy hamkorliki negizida asos topadi. Odatda

bunday fenomen barcha kirishi mumkin bo‗lgan Web-saytlarda vujudga keladi.

Folksonomiyaning ishtirokchilari odatda uning iste‘molchilari ham bo‗lganligi tufayli

folksonomiya uslubiyati butun guruhning hamkorlikdagi konseptual modelining natijalariga olib

keladi.

Natijalarga ta‘sir etuvchi folksonomiyaning asosiy mummolariga quyidagilar kiradi:

Ko‗psonli shakllarning mavjudligi.

Polisemiya.

Sinonimiya.

Ishlatilayotgan teglarning hususiyati.

Folksonomiya Semantik Web-tarmoqlar rivojlanishining asosiy elementi sifatida qaralishi

mumkin. Bunda hamma Web-sahifalar mashinaning hisoblashiga mo‗ljallangan meta

ma‘lumotlarga ega bo‗lishlari kerak. Web-sahifa mualliflari ishning muvofiqlashtirish maqsadida

metama‘lumot standartlaridan foydalanish tavsiya etiladi, masalan Dublin yadrosidan (Dublin

Core).

Semantik Web-tarmoq (Semantic Web) – Internet tarmog‗i rivojlanish konsepsiyasining

bir qismi bo‗lib, uning maqsadi mashina tomonidan WWW dagi axborotni qayta ishlash

imkoniyatlarini amalga oshirishdan iborat. Unda asosiy urg‗u hozirgi paytda ishlatilayotgan

matnlarning tahliliga emas, balki resurslarning hususiyati va mazmunini ifodalovchi

metama‘lumot bilan ishlash konsepsiyasiga qaratiladi.

Semantik Web-tarmoqlarda resurslarning universal identifikatorlari (URI) hamda

metama‘lumotlar tasvirining ontologiya va tillariga e‘tibor qaratiladi.

Ontologiya. Ontologiya – bu konseptual sxema yordamida muayyan bilim sohasini keng,

lekin shu bilan birga juda mayda qismlarga ajratib formallashtirishga intilishdir. Odatda bunday

sxema ma‘lumotlarning iyerarxik strukturasidan iborat bo‗lib, u barcha obyektlarning relevant

(bog‗liq) sinflarini, ularning bog‗lanishini va qoidalar (teorema, cheklanishlar) ni o‗z ichiga

oladi.

Zamonaviy ontologiyalar odatda namuna, tushuncha, atribut (xususiyat) va

munosabatlardan iborat bo‗ladi.

Web ontologiyasini tasvir etish uchun XML asosida qurilgan

OWL (Web Ontology Language) deb nomlanadigan maxsus til yaratilgan. OWL tilidan

ontologiya sinflarini va ular orasidagi munosabatlarni tasvirlashda foydalanish mumkin. Ushbu

til negizida ―obyekt-hususiyat‖ ma‘lumotlar modelidagi voqyelikning tasviri yotadi. Bu til

nafaqat Web-sahifalarni, balki atrof muhitdagi har qanday obyektlarni tasvirlash imkonini beradi

va Semantik Web-tarmoqlarni yaratishda fundamental texnologiyalardan biri deb hisoblanadi.