Ma’ruzalar matni

2. Sement toshi korroziyasi
Sement toshi V.N.YUng modeliga ko‘ra mikrobeton holatida bo‘lib, gelli va kristalli sement gidratatsiyasi mahsulotlaridan va ko‘pgina klinkerning gidratatsiyalanmagan qismlaridan iborat bo‘ladi. Sement gidratatsiyasining asosiy hosilasi sifatida submikrokristall holatidagi kalsiy gidrosilikati zarrachalarini ko‘rish mumkin. Gelsimon massaning bo‘lishi sementning havoda qotishida kirishishiga, suvda saqlanishida shishishiga va bog‘lovchi asosida tayyorlangan buyum va konstruksiyalarning o‘zgarishiga olib keladi.
Sement toshi korroziyasiga unga ta’sir etishi ehtimoli bo‘lgan o‘nlab suyuq va gaz moddalar sababchidir. Bu agressiv muhitlar sement toshi tarkibidagi eng aktiv bo‘lgan Sa(ON)₂ va 3CaO^.Al₂O₃^.6H₂O reaksiyalariga kirishib yangi moddalar sement toshi tashkil etuvchilarini ajratishi va yuvishi, oson eriydigan yoki yumshoq tuzlarni hosil qilishi, mikrog‘ovaklarda kristallanib ichki zo‘riqishlarni hosil qilishi mumkin.


Baliq skeleti usuli

Korroziyaning bir turi. Bu korroziya ishqorni yuvilishi bilan bog‘liqdir va asosan yumshoq suvlar filtrlanishida hosil bo‘ladi. SaO konsentratsiyasi 1,1 gl dan kamaysa kalsiyli gidrosilikat va gidroalyuminat parchalana boshlaydi. Sa(ON)₂ 15-30% miqdorida yuvilishi sement toshi mustahkamligini 40-50% kamayishiga olib keladi. Bu turdagi korroziyani ogohlantirish uchun klinker tarkibida uch kalsiyli silikatni 50% gacha chegaralash zarur. Bundan tashqari aktiv mineral qo‘shimchalar kiritish va zich beton tayyorlash ham birinchi turdagi korroziyani sekinlashtiradi.
Korroziyaning ikkinchi turi. Bu turdagi korroziyani kimyoviy korroziya deb atash mumkin. Bir holatda SaSO₃ ning erkin SO₂ bilan birikishi natijasida kalsiy bikarbonatning hosil bo‘lishi uglekislotali korroziyani keltirib chiqaradi:
SaSO3(SO2)_erkinN2OSa(NSO3)2
Sanoat va qishloq xo‘jaligi oqava suvlari, mineral o‘g‘it eritmalari, oltingugurt gazidan hosil bo‘ladigan kislotalar, xlorid kislotalar va ularning qoldiqlari sement toshiga ta’sir etib uni buzadi:
Sa(ON)₂2NClCaCl₂2H₂O;
Ca(OH)₂H₂SO₄CaSO₄^.2H₂O
Bunda oson eriydigan SaSl₂ tuzi va hajmiy kengayadigan SaSO₄^.2H₂O hosil bo‘ladi.
Magnezial korroziya quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:
Sa(ON)₂MgCl₂CaCl₂Mg(OH)₂;
Ca(OH)₂MgSO₄2H₂OCaSO₄^.2H₂OMg(OH)₂
Bu reaksiyalar natijasida oson eriydigan tuzlar hosil bo‘ladi va sement toshida osonlikcha yuvilib ketadi.
Mineral o‘g‘itlar ichida sement toshi uchun xavflisi ammiakli selitra va ammoniy sulfatdir. Ammiakli selitra asosini tashkil etuvchi ammoniy nitrati NH₄NO₃ gidroliz natijasida kislota hosil qiladi va Sa(ON)₂ bilan reaksiyaga kirishadi:
Sa(ON)₂2NH₄NO₃2H₂OCa(NO₃)₂^.4H₂O2NO₃.
Kalsiyli nitrat suvda yaxshi eriydi va sement toshidan oson yuviladi.
Fosforli o‘g‘itlar ichida superfosfat sement toshi uchun xavfli sanaladi, chunki u asosan fosfat monokalsitdan Sa(N₂RO₄)₂ va gipsdan iboratdir va bundan tashqari erkin fosfor kislotasi ham bo‘lishi mumkin.
Organik kislotalar ham sement toshini korroziyaga uchratadi. Ayniqsa uksus, sut va vino kislotalari, to‘yingan va to‘yinmagan yog‘li kislotalar (olein, stearin, palmitin va sh.k.) sement toshini shiddat bilan emiradi.
Bundan tashqari yog‘li kislota qoldiqlari bo‘lgan zig‘ir, paxta va baliq moylari ham sement toshini korroziyaga uchratadi. Neft kislotasi va oltingugurt qoldiqlari (kerosin, benzin, mazut va x.k.) ham sement toshi uchun xavflidir.