Mashinasozlik materiallari

---

MASHINASOZLIK MATERIALLARI 
8-Mavzu
: 
Magniy va uning qotishmlari. Quyma magniy qotishmalari. 
Mis va uning qotishmalari. Latunlar, ularning markalanishi, xossalari va 
qo’llanilishi
.
Maruzachi: Jamshidbek Khasanov 
Magniy
juda yengil metall bo'lib, och kulrang ko'rinishga ega, uning zichligi esa 
1,74 g/sm
3
ga teng. 
Geksogonal kristall panjaraga
ega bo'lib, kimyoviy faolligi 
katta, hatto havoda o'z-o'zidan yonadi. Texnik tozalikka ega bo'lgan magniyning 
uchta tamg'asi(markalanishi) ma'lum: 
Mr 90
(99,90 %Mg) 
Mr 95
(99,95% Mg) va 
Mr 96
(99,96% Mg). 
Quyma magniyning mexanik xossalari quyidagicha: ϭ
b
=115MPa, ϭ
0
,
2
=25MPa
δ= 8 %, HB=40 MPa. 
Magniyning
Al, Zn, Mn bilan hosil qilgan qotishmalari ma'lum. Magniy 
qotishmalarining holat diagrammalari alyuminiy qotishmalarinikiga o’xshash 
bo’lib, ular ham deformatsiyalanadigan va quyma qotishmalarga bo’linadi. 
Shuning uchun termik ishlov turkumlari alyuminiy qotishmalariga beriladigan 
termik ishlash turkumiga o'xshash. Magniy qotishmalariga toblash va eskirtirish 
berilgandan keyin mustahkamlik bir oz oshadi. Qotishmalarni toblash uchun 3 
80...420
0
C, eskirtirish uchun esa 200...300
0
C qizdiriladi. Magniy qotishmalarini 
termik ishlash xususiyati shundan iboratki, ularda diffuzion jarayon sekin 
borganligi uchun, toblash haroratida ko'proq (4...24 soat) ushlab turishga to'g'ri 
keladi. Eskirtirish haroratida ham uzoq vaqt (16…24 soat) ushlab turiladi. Buning 
natijasida deformatsiyalangan qotishmaning: (b ko'rsatkichi 10...30% va quyma 
qotishmaniki 30...60% ga oshadi. Magniy qotishmalaridan avtomashina, samolyot, 
yigiruv va to’qimachilik dastgohlari vositalarini tayyorlashda keng qo’llaniladi.