Masofaviy ta'lim va uni tashkil etish reja: Komunikatsiyaslarini o’qitish metodikasi

Masofali o`qitishning tashkiliy-uslubiy modellari

 1. Eksternat turida o`qitish. Ushbu o`qitish uslubi umumiy ta`lim maktab o`quvchilari va oliygox talabalariga yo`naltirilgan bo`lib, qandaydir sabablarga ko`ra stasionar o`quv yurtiga borolmagan o`quvchi va talaba uchun mo`ljallangan. Masalan, 1836 yili London universitetida qandaydir sabablarga ko`ra ana`naviy o`quv yurtiga bora olmagan o`quvchi va talabaga yordam sifatida u yoki bu darajadagi hujjat(attestat, diplom)ga ega bo`lish uchun imtixon olishga tashkil etilgan. Ushbu vazifa xozirgi kungacha talabalarni stasionar o`qishi bilan birga saqlanib kelmoqda.

2. Bir universitet negizida o`qitish. Bu stasionar o`qimaydigan (on-campus), ya`ni masofadan turib, sirtdan yoki masofali va kompyuterli telekommunikasiyani o`z ichiga olgan yangi axborot texnologiyalari asosida (off-campus) o`qiqtgan talabalar uchun butun bir ta`lim tazimidir. Dunyodagi ko`pgina nufuzli oliygoxlardagi ta`limning turli attestatlarini olish uchun mo`ljallangan dasturlar turli tumandir. Masalan, Avstraliya Janubiy Uelsning yangi universitetida 3000 talaba stasionar holda o`qisa, 5000 ta talabaga sirtqi va masofali ta`lim tizimi orqali o`qitiladi.

3. Bir necha o`quv yurtining hamkorligi. Sirqi va masofali o`qitish dasturini amalga oshirishda qilinadigan hamkorlik ularni, sifatliroq va kam xarajatli bo`lishini ta`minlaydi.

Bunday tajriba, masalan Keprikon universitetlari aro tele o`qitish dasturida amalda qo`llangan bo`lib, unda Boliviya, Braziliya, Chili va Paragvay universitetlari ishtirok etadi. Ana shunday hamkorlik misoli bo`lib, "Ta`limda hamkorlik" dasturi xizmat qilishi mumkin. Britaniya hamdo`st mamlakatlarining yurtboshilari 1987 yili barcha hamkor davlatlar uchun masofali o`qitish tarmog`ini tashkil etishni kelishib olishga yig`ilishgan. Dasturning istiqboldagi maqsadi - hamdo`st mamlakatlarda mavjud kollej va universitetlar negizida ixtiyoriy ta`lim olish imkoniyatini yaratib berishdan iboratdir.

4. Maxsus masofali o`qitish maqsadida tashkil etilgan avtonom ta`lim massasasalari. Ana shunday muassasalardan eng yirigi Londondagi ochiq universiteti (Thy Open University) hisoblanadi. Hozirgi kunda unda nafaqat Buyuk Britaniya balki ko`pgina hamdo`st davlatlarining talabalari masofadan turib o`qimoqda.

AQShda bunday universitet sifatida Milliy texnologik universitet (Kolorado shtati)i misol bo`lishi mumkin. Bu universitet 40 ta muxandislik kollejlari bilan birgalikda turli mutaxassisliklar bo`yicha xodimlarni tayyorlamoqda.1991 yili universitet shtat raxbariyati va biznes sohasi bilan yaqin hamkorlikda 40 ta kollejni masofali o`qitish tarmog`i bilan birlashtirdi.

5. Avtonom o`qitish tizimlari. Bunday tizimlar doirasida o`qitish to`la TV va radiodastur, shuningdek, qo`shimcha nashr etilgan qo`llanmalar asosida o`qitmoqda. Masofadan turib o`qitishning bunday misoli sifatida Amerika - samoan televizion loyixasini keltirish mumkin.

6. Multimedia dasturi asosida norasmiy integrallashgan (birlashtirilgan) masofali o`qitish.

Bunday dasturlar qandaydir sabablarga ko`ra maktabni tamomlay olmagan yoshi katta tinglovchilar auditoriyasiga mo`ljallangan.

Bunday loyhalar ushbu dasturga birlashtirilgan rasmiy ta`lim dasturining qismi (masalan, bunday dasturlar Kolumbiyada mavjud) yoki aniq ta`lim maqsadiga maxsus mo`ljallangan (masalan, Britaniyaning savodxonlik dasturi) yoki maxsus salomatlik profilaktikasi dasturiga yo`naltirilgan (masalan, rivojlanayotgan davlatlar uchun) bo`lishi mumkin.

Ta`lim tizimida qo`llaniladigan masofali o`kitish usulining rang barang shakl va modellari mavjud. Ushbu usulning rang-barangligi masofali o`kitish tizimining shakllanishidagi turli shart-sharoitlari bilan bog`liq. U shartlarga:

• 
  geografik sharoitlar (masalan, davlatlar territoriyasining ko`lami, markazdan uzoqda yoki ajralgan xududlarning mavjudligi, iqlimi va boshqalar);
  
• 
  davlatning kompyuterlashtirilganlik va axborotlashtirilganligining umumiy darajasi;
  
• 
  davlatda transport va kommunikasiya vositalarining rivojlanganlik darajasi;
  
• 
  ta`lim sohasida mavjud an`analar;
  
• 
  masofali o`qitish tizimi uchun ilmiy-pedagogik xodimlarni mavjudligi va shu kabilar kiradi.
  

YUNESKO institutining 2000 yildagi tahliliy tadqikot materiallarida ("Distance Education for the Information Society: Policies, Pedagogy and Professional Development") keltirilgan masofali o`kitish modellarini keltiramiz: