Matematika o‘qituvchilar uchun metodik qo‘llanma Yangi nashr

10 × 5 = 50
 
 
6 × 9 = 54
3. 
Topshiriqni yozma bajaramiz. Avtobusda 17 nafar yo‘lovchi bor. Vaziyat
-
larga mos sonli ifoda tuzib, qiymatini topamiz. 
4 nafar yo‘lovchi bekatda tushib 
qoldi.
17 – 4 = 13 
Avtobusga 6 nafar yangi yo‘lov-
chi chiqdi.
13 + 6 = 19
4. 
Berilgan rangli toshchalar-
ni sanaymiz. Ular qanday taqsim-
langan? Sonli ifoda tuzamiz va qiy
-
matini birgalikda topamiz. 
27 dan 13 ta ko‘p
27 + 13 = 40
27 dan 5 kam
27 – 5 = 22
5
. 
O‘quvchilarga yo‘llanma bera-
miz. Ifodalarni yozamiz va qiymatini 
topamiz. 
10 dan 5 ta ko‘p
10 + 5 = 15
25 dan 14 ta kam
25 – 14 = 11
4 dan 5 marta ko‘p
4 × 5 = 20
24 dan 6 marta kam
24 ÷ 6 = 4
38 va 17 ning yig‘indisi
38 + 17 = 55
44 va 19 ning ayirmasi 
44 – 19 = 25
2 va 9 ning ko‘paytmasi
2 × 9 = 18
118
Sonli ifodalar 
1-dars
Sonli ifoda sonlar va amallardan tashkil topadi.
10 + 5
, 
75 − 50
, 
82 + 4 − 10
, 
6 × 5 + 10
, 
72 ÷ 8 × 5 − 4 + 1
Sonli ifodalar so‘zlar yordamida ham ifodalanadi: 
50 dan 5 ta kam,
 
6 dan 5 marta ko‘p.
1.
Olimada 16 ta olma bor. Menda va ukamda bir 
nechta olma bor.
Mening olmalarim 
Olimanikidan 
5 ta ko‘p. 
Sonli ifoda: 16 + 5
Mening olmalarim 
ukamnikidan 
3 marta ko‘p. 
Sonli ifoda: 7 × 3
Ukamning olmalari 
menikidan 
3 marta kam. 
Sonli ifoda: 21 ÷ 3
Ukamning olmalari 
Olimanikidan 
9 ta kam. 
Sonli ifoda: 16 − 9
2.
Sonli ifodalarni yozamiz va qiymatini topamiz. 
18 dan 5 ta ko‘p; 35 dan 14 ta kam; 10 dan 5 marta 
ko‘p; 81 dan 9 marta kam; 6 va 9 ning ko‘paytmasi.
3.
Avtobusda 17 nafar yo‘lovchi bor. Vaziyatlarga mos 
sonli ifoda tuzib, qiymatini topamiz:
4 nafar yo‘lovchi bekatda tushib qoldi;
avtobusga 6 nafar yangi yo‘lovchi chiqdi.
−
=
+ =
119
4.
Rangli toshchalar qan-
day taq simlangan? Sonli 
ifoda tuzib, qiymatini 
topamiz. 
5. 
Ifodalarni yozamiz va qiymatini topamiz. 
10 dan 5 ta ko‘p; 25 dan 14 ta kam; 4 dan 5 marta 
ko‘p; 24 dan 6 marta kam; 38 va 17 ning yig‘indisi;
44 va 19 ning ayirmasi; 2 va 9 ning ko‘paytmasi.
Sonli ifodalar 
2-dars
1.
Namuna asosida mos sonli ifodalarni yozamiz. 
1) 10, 4 va 2 ning yig‘indisi: 
10 + 4 + 2;
2) 10 va 4 ning ayirmasidan 2 ta kam;
3) 10 va 4 ning ko‘paytmasidan 2 ta ko‘p.
2.
Namuna asosida hisoblaymiz.
26 + 34 − 20 
32 − 14 + 16
1
1
2
2
19 + 14 − 5 100 − 45 + 30 28 + 36 + 17
40 
cm
32 cm
5 cm
8 cm
8 cm
24 cm
4 cm
4 cm
3.
Shakllarning perimetri nimaga teng? 
@edurtm_uz

---

A
b
D
108
2-DARS: 
SONLI IFODALAR
Maqsad:
sonli ifodalarda amallarni (qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish, bo‘lish) 
bajarish tartibini biladi. 
1. 
Mavzu bo‘yicha sonli ifodalar, ularni so‘z bilan ifodalash o‘rgatiladi. Bir
-
galikda namuna asosida mos sonli ifodalar tuzamiz va yozamiz. 
10, 4 va 2 ning yig‘indisi: