Materialshunoslik

Frezalovchi stanoklar 
Frezalash stanoklarida xar xil shakldagi sirtki va ichki yuzalarga 
xamda shakldor aylanma yuzalarga ishlov berish, tugri va vintli 
arikchalar ochish, sirtki va ichki rezbalar kirkish, tishli gildiraklar 
ishlash kabi ishlarni bajarish mumkin.
Bu gruppa stanoklari konsolli frezalash (gori-zontal, vertikal, 
universal va keng universal) stanoklariga,konsolsiz vertikal-frezalash 
stanoklariga, buylama-frezalash stanoklari (bir va ikki tirgakli 
stanoklar)ga, uzluksiz ihlaydigan (karuselli va barabanli) frezalash 
stanoklariga, nusxa olish, kopirlash-frezalash stanoklari (konturli va 
xajmli frezalash stanoklari)ga, graverlash-frezalash stanoklariga, 
ixtisoslashtirilgan stanoklar (rezba frezalash, shponka frezalash, shlits 
frezalash stanoklari va boshka stanoklar)ga bulipadi. 
Xozirgi zamon frezalash stanoklarida bir kancha progressiv 
konstruktiv yangiliklar bor: bosh xarakat bilan surish xarakati 
yuritmalari bir-biridan ajratilgan, stolni (barcha yunalishlarda) tez 
surish mexanizmi mavjud, tezliklar va surishlar bitta dasta bilan 
boshkariladi. Stanoklarda uzellar va detallaya unifikatsiyalanadi. 

---

162 
20.4-rasm. Gorizantal frezalash stanogi. 
Kopsolli frezalash stanoklari
Bunday konstruksiyadagi stanoklarning koksolli deb atalishiga
sabab shuki, stanokning stoli staninaning yunaltiruvchilari 
buylab yukoriga va pastga siljiy oladigan konsolga urnatilgan. 
Konsolli-frezalash stanoklariga gorizontal-frezalash (rasm),
vertikal frezalash stanoklari, universal va keng universal stanoklar 
kiradi. Gorizontal frezerlash stanogi: 
I — shpindel; 2 — opravka; 
3 — freza; 4 — xalka; 
5 — xartum; 6 — stol; 
7 — aylanuvchi kism; 
8 — yunaltiruvchi; 
9 — konsol; 
10 — stanina. 
Asosiy bajariladigan ishlar uchun muljallangan frezalash 
stanoklarining asosiy ulchami stolning ish yuzasidir. Vertikal va 
gorizontal konsolli frezalash stanoklari stolining ish yuzasi 
kuyidagi ulchamlarda tayyorlanadi:125x500, 160x630, 200x800, 
250x1000, 320x1250, 400x1600, 500x2000 mm. Stanoklarning 
unversal-frezalash va keng universal modifikatsiyalarida kengligi
200-400 mm li stol bor. Gorizontal konsolli frezalash stanoklarida 
shpindelning uki gorizontal vaziyatda joylashgan bulib, stoli

---

163 
uzaro perpendikulyar uch yunalishda siljiydi. Universal konsolli 
frezalash stanoklari tashki ko’rinishi jixatidan gorizontal frezalash 
stanoklaridan fark kilmaydi, desa buladi. 
Ammo ularda buriluvchi stol buladi, bu stol bir-biriga 
perpendikulyar uch yunalishda surila olishdan tashkari, uzining 
vertikal uki atrofida 45° burchakka burilishi xam mumkin. Bu xolda
1
vintli arikchalar ishlashga va kiyshik tishli shesternyalar kirkishga 
imkon beradi. 
Vertikal konsolli-frezalash stanoklari tashki ko’rinishi jixatidan
gorizontal konsolli-frezalash stanoklaridan shpindeli ukining vertikal 
joylashganligi va xartumining yukligi bilan fark, kiladi Gorizontal 
stanoklarda Xartum frezalash xalkasini tutib turuvchi -kronshteynni 
maxkamlash uchun xizmat kiladi. 
Keng universal konsolli frezalash stanoklarida universal 
konsolli frezalash stanoklarida farkli ularok, gorizontal xamda vertikal 
uklar atrofida burila oladigan kushimcha shpindel buladi. Ikkita 
(gorizontal xamda vertikal) shpindelli va gorizontal uk atrofida
burila oladigan stolli kengunversal stanoklar xam bor. Keng 
universal-frezalash 
stanoklarida 
shpindel 
ishlov 
berilayotgan 
zagotovkaga nisbatan istalgan burchak ostida urnatilishi mumkin.
Gorizontal, vertikal va universal-frezalash stanoklari konsolli 
frezalash stanoklarinnng asosiy modifikatsiyalari bulib, umumiy, 
asosiy yshlar uchun muljallangan stanoklardir. 
Konsolli-frezalash stanoklarining kuyidagi modellari keng
tarkalgan: gorizontal konsolli-frezalash stanoklari-6N804G,
6N80GB, 6M82GB, 6N84G kabi, vertikal konsolli-frezalash 
stanoklari 6N104, 6P10B, 6M11V, 6V11R, 6M12B, 6A12V,6M3V, 
kabi keng unversal konsoli-frezalash stanoklari -6N80SH, 6M81SH, 
6M82SH, 6M83SH.