Materialshunoslik

9. Uglerodlik po‘latlar
uchta gruppaga bo‘linadi: uglerodlik 
oddiy po‘latlar, sifatli va uglerodlik mahsusga. 
 
4.6-rasm. Po’latning turli xildagi aralashmasi. 
Oddiy uglerodlik po‘latlar (GOST380-71). Bu keng tarqalgan 
normallashtirilgan prokat bo‘lib, mashinasozlikda, qurilishda va halq 
xo‘jaligida keng ishlatiladi. 
Uglerodlik oddiy po‘latlar quyidagicha markalanadi St va 
raqamlar 0 dan to 6 gacha bo‘ladi. 
Raqamlar shartli bo‘lib, soni oshgan sari, uglerod miqdori oshib 
mustahkamligi ko‘tariladi va plastikligi kamayib boradi. 
Ishlatilishiga qarab oddiy po‘latlar uchga ABV ga bo‘linib, 
quyidagi xususiyatlarni kafolatlaydi. A – mexanik, B –kimyoviy, V – 
mexanik va kimyoviy. Bundan tashqari po‘lat markasining o‘ng 
tarafida KP - qaynovchi, PS – yarim qaynovchi, SP – tinch 
po‘latligining bildiradi. Suyuq po‘lat tarkibiga ferromarganets 

---

40 
ferrosilitsiy qo’shilganda va u FeO dan gazlar ajralib chiqishi 
natijasida gaz qaynashga o‘xshab pufakchalarni hosil qiladi.
SP – tinch po‘latlarni olishda pechlarga ferromarganets, 
ferrosilitsiy va alyuminiy kritiladi va gazlardan ajratishi pechning 
ichida ro‘y beradi. 
Oddiy uglerodli po‘latlar
1-jadval 
Gruppa Kafolatlangan 
xususiyat 
Uglerodli po‘latlarning markalari 
A 
Mexanik 
St0, St1kp, St1ps, St1sp, St2kp, St2ps, 
St2sp, St6kp, St6ps 
B 
Kimyoviy 
BSt0, 
BSt1sp, 
Bst1ps, 
Bst6kp, 
BSt6ps, BSt6sp 
V 
Mexanik 
va 
kimyoviy
VSt0, 
VSt1kp, 
VSt1ps, 
VSt1sp, 
VSt6kp, VSt6ps, VSt6sp 
A gruppadagi markalari ST5 marganets tarkibida bo‘lib, 
kimyoviy tarkibi chegaralanmaydi, mexanik xususiyati kafolatlanadi. 
St0 da 

v
=310, 

%=20 bo‘lib, muhimmas detallar tayyorlanadi. 
St1, St2 da 

v
=310-420, 

%=20-32 bolt, shpilka, gayka. 
St3, St4 da 

v
=370-520, 

%=22-24 o’q kronshteyn 
St5, St6 da 

v
=500-600, 

%=12-17 val.