Mavzu : O’quvchilarni tarbiyalashda tarbiyaviy mashg’ulotlarning ahamiyati Mundarija Kirish Reja; I bob. Tarbiyaviy mashg’ulot jarayonining tuzilishi va tarbiyaviy mashg’ulotlarni rejalashtirish


Boshlang’ich sinflarda harakatli o’yinlardan foydalanish



Yüklə 40,86 Kb.
səhifə5/6
tarix02.01.2022
ölçüsü40,86 Kb.
#39467
1   2   3   4   5   6
O’quvchilarni tarbiyalashda tarbiyaviy mashg’ulotlarning ahamiyati

2.2.Boshlang’ich sinflarda harakatli o’yinlardan foydalanish
tajribasini shakllantirish
Sinfdan va maktabdan tashqari ishni rejalashtirish bolalarning yosh xususiyatlariga, maktabning joylashgan shart-sharoitlariga, ijodiy birlashmalariga, ilmiy markazlar bilan o'zaro aloqasi kabi ishlarni inobatga oladi. Direktor o'rinbosarining faoliyati, o'z ifodasini topgan xujjatlar ro'yxati, xalq ta'limi tomonidan doimiy ravishda berilib boriladi.

«Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlar» konsepsiyasi xalq vazirligi tomonidan 1993 yilda tasdiqlangan.

Tarbiyaviy ishlarni davr talabiga javob beradigan holga keltirish uchun tarbiyaning asosi bo'lgan barcha g'oyalar qaytadan ishlab chiqiladi.

Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishda o'qituvchining yo'naltiruvchi ta'siri ostidagi o'quvchilarning o'z-o'zini nazorat qilish asosiga qurilgan va fan kabinetlarida, kutubxonada va uyda yakka tartibdagi reja asosida o'tkaziladigan mustaqil mashg'ulotlar etakchi shaklga aylanishi kerak. Bunda sinfdan tashqari ishda ta'limning moddiy bazasi: qo'shimcha va ma'lumotnoma adabiyotlari laboratoriya uskunalari, ko'rgazmali qo'llanmalar, didaktik materiallar, texnika vositalaridan oqilona foydalanish ko'zda tutiladi. Ular o'z ichiga quyidagilarni oladi:

darslik va qo'shimcha adabiyotlar bilan ishlashning xilma-xil shakllarini olgan, nazariy bilimlarni o'zlashtirishni ta'minlovchi;

tajribalar, ijodiy tusdagi ishlarni bajarishni, asboblarni loyihalashni, maketlar, modellar vahokazolarni tayyorlashni olgan mustaqil ishlash uchun topshiriqlar sistemasi maqsadga muvofiqdir.

Sinfdan va maktabdan tashqari ishlar metodikasi fani va bo'limiga sinf rahbarlarining ishlari, maktab ma'muriyatining tarbiyaviy ishlari kiritiladi. Bunda o'qituvchilarning o'quvchilar bilan muomilasi, adolatli bo'lishi, ta'sir ko'rsata olishi kerak.

O'quvchi yoshlarni hozirgi zamon ma'naviyati bilan ongini sug'orish, ya'ni singdirish kerak. O'quvchilarni qadriyatlarimiz asosida urf-an'analarimiz asosida tarbiyalash har bir o'qituvchining vazifasi.

O'quvchi atrofini o'rab turgan vositalar, yaxshi-yomon odatlar, o'kituvchilar, maktabning muhiti, o'quvchilar tarbiyasini to'g'ri, ongli ravishda o'rganish va qabul qilish. Sinfdan tashqari ishlarni to'la qamrab olgan to'garaklar bir necha xilda bo'lishi mumkin:

To'garak turlari:

Fan to'garaklari.

Mohir qo'llar.

Duradgorlik.

Sport musobaqalari.

Badiiy havaskorlik.

Ko'rib chiqilishi, asosiy e'tibor bola shaxsiga qaratilishi, yillar davomida to'plangan ijobiy tajribadan unumli foydalanish zarurligini taqozo etadi.

Tarbiyaning bosh maqsadi yosh avlodni ma'naviy, axloqiy tarbiyalashda xalqning boy, milliy ma'naviy an'analarga, urf-odatilari hamda qadriyatlariga asoslangan samarali tashkiliy ishlarni amalda ishlab chiqishdir.

Tarbiyaning asosiy vazifasi- shaxsning aqliy-axlooqiy tarbiyalashda erkin fikrlovchi va jismoniy rivojlanishi, uning qobiliyatlarini har tomonlama ochish uchun imkoniyat yaratishdir. Tarbiyaviy ishlarni rejalashtirishda quyidagi pedagogik talablar mavjud:

Maktabdan tashqari ta'lim muassasalarining to'garak qatnashchilari ongida yuksak ma'naviy axloqiy fazilatlar mujassamlashgan bo'lishi kerak. To'garak qatnashchilarini doimiy ravishda fan va madaniyatning so'nggi yutuqlaridan xabardor qilib turish, ular ongini ijodiy ishlar va tarbiyaviy tadbirlar bilan band qilish o'rin tutadi. To'garak qatnashchilarida mustaqillik tushunchasi shakllangan bo'lishi, ular davlatimiz ramzlarini, madhiyasini, urf-odatlarimizni yaxshi bilish kerak. Maktabdan tashqari ta'lim o'qishlariga, hohishlariga asoslangan holda darsdan bo'sh vaqtlarda o'quv tarbiya jarayonini to'ldiradi va quyidagi yo'nalishlar bo'yicha to'garak qatnashchilariga talablar qo'yilishi kerak:

Vatanga muhabbat, komil inson tarbiyasi;

Estetik ta'lim;

Sayyohli yo'nalishi bo'yicha to'garaklarga qatnashish.

Ekologik ta'lim yo'nalishi bo'yicha to'garaklar;

O'quvchilarni ma'naviy axloqiy yo'nalishi bo'yicha;

Xuquqiy ta'lim yo'nalishi bo'yicha;

Texnik ijodkorlik yo'nalishi bo'yicha;

Istiqlol bolalari va iste'dodli yoshlar;

Iqtisodiy ta'lim.

O'quvchilarning mustaqilligi turli darajada bo'lganida mustaqil tayyorgarlik amalga oshirilish mumkinligini hisobga olish muhimdir, albatta bu esa ular shaxsining shakllanishiga shubhasiz ta'sir ko'rsatadi. Ayrim o'quvchilarning ishdagi faol va mustaqil holati tarbiyachining aralashuvini talab etmaydi, chunki o'quvchilarning o'zlari oldilarida turgan vazifalarini va ularni hal etish yo'llarini ancha yaxshi tushunadilar.

Bolalar iarbiyachi yordamisiz ishlaydilar. Bu erda tarbiyachining aralashuvi maqbul emas. Chunki bunday holat bolalarning mehnatsevarligini, bilish ehtiyojlarini shakllantirishda eng kata imkoniyatga egadir.



O'quvchi mustaqil harakat qilib, lekin o'z ishini tarbiyalashning fikri va bahosiga bog'liq qilib qo'ygan paytda tobe mustaqil holat vujudga keladi. Ish qiziqish va ishtiyoq bilan bajarilsa ham mustaqil ishni bajarayotgan harakatlarida ishonchsizlik jihatlari mavjud bo'ladi.

XULOSA
Mashg’ulot ta’siri ostida sportchining xolati o’zgarishi 3 bosqichga bo’linadi: hafta yoki oylar bo’yicha nisbatan bosqich davomida saqlanishi. Masalan: sport formasining xolati mashg’ulot jarayonida yetarlicha chiniqmaganligi va h.k.
Joriy xolati: bir yoki bir necha mashg’ulotni ta’siridagi o’zgarishi (bu
holatlarni baholash, keyingi mashg’ulotlarni tuzilshi va yo’nalishini va ularga nisbatan yuklamaning kattaligini aniqlashga yordam beradi). Operativ holati : alohida mashqlarning ta’siri ostida o’zgaruvchan va tezlikda o’tuvchi (bularni mashg’ulotlar dasturini tuzishda, mashqlarning davom etish vaqti, harakteri, shiddati va uni bajarish, davom etish vaqti va dam olish intervalining harakteri hisobga olinadi).
Sport mashg’uloti jarayonini ko’p qirraliligi va sportchining doimiy
xolda imkoniyatining o’zgarishi, har xil omillar ta’sirida uning holatini tebranishi, boshqarishining negizi bo’lib hisoblanadi. Bu esa sportchidan murabbiyga beriladigan teskari aloqasi orqali beriladi :
1. Sportchidan murabbiyga boruvchi ma’lumotlar (o’znini sezishi, ishga bo’lgan munosabati, kayfiyati va b.k.)
2. Sportchi o’zini tutishi haqidagi axborotlar (mashg’ulot ishining xajmi, uning bajarishi, aniqlangan xatolari va h.k)
3. Mashg’ulot samaradorligini, qisqa vaqtdagi ko’rsatkichlari (mashg’ulot yuklamasi ta’sirida funksional tizimidagi chegara va o’zgarishlar harakteri).
4. Mashg’ulot samaradorligining yig’ilishi (kumlyativ) to’g’risidagi axborotlar (sportchining mashqqa chidamlilik holatining o’zgarish holati).
Sport mashg’uloti davrlarida bosqichlari bo’yicha tayyorgarliklari mashg’ulotni boshqarish samaradorligi mashq bilan chiniqish mashg’ulotlarining tuzilishini aniq sonining ko’rsatkichlari va sport faoliyati bilan bog’liqdir.
Bu esa, bu yoki u sport turlaridagi aniq sport predmetiga harakterlidir.
Shuning uchun mashg’ulot va musobaqa faoliyati modelini tuzish va saralash sifatida ham ishlatiladi. (sportda takomillashtirishning ma’lum bosqichlarida, tanlash sifatida ham ishlatiladi). Keyinchalik sportchining aniq funksional imkoniyatlarini, modeldagi individual ko’rsatkichlari bilan qiyoslanadi va keyingi ish va berilgan samaradorlikka erishish yo’nalishi aniqlanadi.
Mashg’ulot jarayonida rejalashtirilgan natijaga erishishga yordam beruvchi, mashg’ulot vositasi va uslublari amalga oshiriladi. Ko’rsatilgan siklni yakunlovchi operatsiyasi bo’lib, oraliq nazorat, mashg’ulot jarayonini samaradorligini belgilaydi va kerakli vaqtda korreksiya qilinadi. Bu siklning hamma operatsiyalarini amalga oshirishni, eng kerakli sharoitibo’lib, har tomonlama tenglashtirilgan ko’rsatkichlar hisoblanadi. Musobaqa faoliyati va sportchining
tayyorgarligini aniq tuzilishini ko’rsatkichlari model tavsifini, oraliq nazorat ham boshqarishning asosiy ishlanmasi bo’lib hisoblanadi. Nazoratning bu natijasi ishning asosiy yo’nalishi va natijasiga erishish yo’lini aniqlaydi.

Xulosa

Maktabda va sinfdan tashqari ishlar o'quvchilarni bir-biriga hurmati, axloqiy sifatlari jamoa orasida shakllanib boradi. Bunda o'quvchilarning bir-biriga bo'lgan muomala madaniyati ham shakllanadi. O'quvchi o'qituvchiga taqlid asosida yoki do'stlari orasida o'rgangan tarbiyasi muomilasiga ta'sir qilish mumkin. Uqituvchi o'quvchilar orasida muomala-madaniyatni shakllantirish uchun avvalambor o'quvchining o'ziga bo'lgan muomalasini etiborini o'rganishi kerak.

O'quvchi maktab qoidalariga rioya qilish bilan birga, o'qituvchi talabiga ham javob berishi lozim. O'qituvchi talablariga:

Darslarga to'liq qatnashish.

O'quv qurollari bilan ta'minlanganligi.

O'qituvchini diqqat bilan eshitish.

Topshiriqlarni o'z vaqtida bajarish.

Tashkiliy ishlarga faol qatnashish.

Sinf intizomiga rioya qilish.

Tozalikka rioya qilish.

Sinfdan va maktabdan tashqari ishlarni nazoratsiz ijro etish holati rasmiy ijrochilik, ishtiyoq va havas bilan mehnat qilishni istamasligini yashirishga intilayotgan o'quvchilarda kuzatiladi. Bunday holatning uzoq vaqt mavjud bo'lishiga yo'l qo'yib bo'lmaydi, aks holda o'quvchilarda ishiga nisbatan rasmiy munosabat jihatlari paydo bo'ladi, bu esa ularni mehnatdagi tashqi faollikni yo'qqa chiqaradi.

Sinfdan va maktabdan tashqaridagi ishlarda o'quvchilarning hatti-harakatlari oldindan juda qattiq tartibga solib qo'yilganligi xususida e'tirozlar bildirilmoqda.

Mustaqillikni tarbiyalash vazifasi qo'yilmagan, bolaning har bir qadami pedagogning irodasiga bo'ysungan joylarida ana shunday holat mavjuddir. Xudi shuning uchun mustaqil tayyorgarlik samaradorligi, o'kuvchilarning mustaqilligini rivojlantirish to'g'risida g'amxo'rlik qiladigan o'qituvchi, sinf rahbari o'quvchilarga ta'sir ko'rsatish vositalarini puxta o'ylab tanlaydilar, ularning ishlashi uchun oqilona shart-sharoit yaratishga intiladilar.

Maktab o'quvchilarining mustaqil tayyorgarligiga pedagogik rahbarlik shunday qurilish kerakki, u o'quvchilarni charchatib qo'ymasin, doim bir xil tusda bo'lmasin, yoki haddan tashqari oson, aqliy va irodaviy kuch-g'ayratini sarflashni talab qilmaydigan bo'lmasin.


Yüklə 40,86 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin