Мавзу 1: пeдaгoгикaнинг умумий асослари

10.2.Sport jamoasida rahbarlik va yetakchilik haqida tushuncha.
Sport jamoasi a’zolari faoliyatini tashkil qilishga rahbarlik va yetakchilik xizmat qiladi. Rahbarlik va yetakchilik jarayonlari, ularning nisbati, rahbarlar va yetakchilarning xususiyatlari sport komandasi faoliyati muvaffaqiyatliligi hamda uning jamoa sifatida shakllanganligi darajasi uchun juda muhimdir. Rahbarlik hodisasi, buni ijtimoiy psixologiyada qabul qilingan tushunish bo‘yicha komandani boshqarish tashqi rasmiy tuzilishi bilan bog‘liqdir. Komandaning rasmiy rahbari murabbiy, komanda sardori hisoblanadi. Komandani boshqarishda ular asosiy vazifani bajaradilar. Yetakchilik hodisasi komanda a’zolaridan birining komandani boshqarishga norasmiy ta’siri ichki tuzilishi bilan bog‘liqdir. Odatda yetakchilarni belgilamaydilar, bunday vazifalar komandada ko‘zda tutilmaydi. Yetakchilar o‘z-o‘zidan ishbilarmonligi va shaxsiy xususiyatlari bilan ajralib chiqadi. Sportchi-yetakchilarni shartli ravishda ikki turga ajratadilar: ishbilarmon (instrumental), komandaning sport faoliyatiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi, emotsional, komandada kayfiyatni ko‘taruvchi, ochiq ko‘ngil, dam olishni tashkil qiluvchi. Ba’zi hollarda komanda a’zolariga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi, uning faoliyatini buzuvchi, ba’zida hatto rasmiy rahbarlik vazifasiga davogarlik qiluvchi negativ yetakchilar paydo bo‘lishi ham mumkin.
Rahbarlik va yetakchilik o‘rtasida ma’lum farq mavjud. Rahbarlik rasmiy instansiya sifatida asosan komanda a’zolari o‘rtasidagi rasmiy, amaliy munosabatlarini boshqarish vositasi hisoblanadi. U mas’uliyatli qaror qabul qiladi, ma’lum rasmiy ta’sir ko‘rsatish sistemasiga ega, keng ijtimoiy aloqalar tizimida ish olib boradi, komandaning faoliyati uchun qulay sharoitlarni ta’minlaydi. Yetakchilik norasmiy xususiyatdagi sportchilar munosabatlarini boshqarish vositasi hisoblanadi. Yetakchilar mas’uliyatli qaror qabul qilish va ta’sir ko‘rsatish rasmiy huquqlariga ega emaslar. Ularning ta’sir ko‘rsatishlari asosan komandaning o‘zi faoliyati ichidagi doirasi bilan chegaralanadi.