Mavzu: 6 korpusli osma plug ishchi sirtini loyhalash Reja: I. Kirish II. Asosiy qism

2.2. Osma pluglar
Osma pluglar. Osma plug traktorga uning osish moslamasi yordamida ulanadi. Shudgorlashning turli boskichlarida plug korpuslarini har xil chuqurlikka o’rnatish, uni transport holatiga ko’tarish kabi ishlarni ham traktorning osish moslamasi bajaradi. Osma plugda bitta tayanch g’ildiragi va uning ramaga nisbatan balandligini o’zgartirib, haydash chuqurligini sozlaydigan mexanizm mavjud. qamrov kengligi buyicha teng bo’lgan tirkalma plugga nisbatan osma plug 35...40% gacha yengil bo’lib, arzonrok, ishlatishga kamrok quvvat sarflaydi, foydali ish koeffitsienti yuqorirok bo’ladi. U kiskarok, ixchamrok bo’lib, undan tuzilgan agregat tor joylarda ham bemalol burila oladi.
Traktorning osish moslamasi (namunaviy sxemasi 11-rasmda keltirilgan) negizini ikkita pastki tortiq 1’-2” va 1”-2” hamda markaziy tortki 3-4 tashkil kiladi. 1 va 4-shatnirlar traktorga biriktiriladi. 2’, 2” va 3-sharnirlar hosil kiladigan «ulash uchburchagi»ga esa plug o’rnatiladi. 1-2-3-4-1 turt buginli osish mexanizmidir.
Osilgan plugni ko’tarib-tushirish uchun gidrotsilindr o’rnatilgan 7-8-9-10-7 ko’tarish mexanizmi va bu mexanizmning kuchini 1-2 tortkiga yetkazish uchun 1-5-6-7-1 uzatish mexanizmi xizmat kiladi.
Markaziy tortki 3-4 va kashak 5-6 lar urtasida ularning uzunligini o’zgartiradigan vintli muftalar o’rnatilgan.
Agar osish mexanizmining ust ko’rinishida 1-sharnir ikki joyda, 11-b rasmdagi 1’ va 1” ko’rinishda o’rnatilan bo’lsa, osish mexanizmi traktorga uchta joyda, ya`ni 1’,1” va 4-sharnirlarda biriktirilib, osish moslamasining uch nuktali varianti yasaladi.
Agar pastki tortkilarning ikkalasi ham bir joy (11-v rasm) 1’ da o’rnatilsa, osish moslamasining ikki nuktali varianti, agar 1’,1” va 4’ sharnirlar birlashtirilib, bir joyda traktorga ulansa, osish moslamasining bir nuktali varianti yasaladi.

11-rasm. Traktor osish moslamasini sxemasi.
a - yon ko’rinishi; b - uch nuqtali varianti; v - ikki nuqtali varianti
Osish moslamasining uch nuktali variantiga osilgan mashina traktorga nisbatan bikr ulnagan bo’lib , ish vaqtida kundalang yunalishda erkin siljib, burila olmaydi. Shu sababli
uch nuktali variant, asosan, seyalka va kul tivatorlarni, ayrim vaqtlarda esa kam korpusli pluglarni osib ishlatish uchun foydalaniladi.
Ikki nuktali variantdagi osish moslamasiga arikkovlagich, tekislagich, plug kabilar o’rnatiladi. Chunki bu mashinalarni agregatlayotgan traktorning ung yoki chap tomonga qisman burilishi, ishlayotgan mashinani burilishga majbur kilmasligi kerak.
Bir nuktali variantdagi osish moslamasiga o’rnatilgan mashinalarga traktorning burilishlari ta`sir etmaydi.
Ulash uchburchagi 2’-3-2” ning balandligi h<sub>uu</sub> bilan asosi l<sub>uu</sub> uzunligi plugning ishiga bevosita ta`sir ko’rsatadigan omillardan xisoblanadi. Ulash uchburchagining balandligi plug osgichining balandligiga bog’liqdir. Plug osgichining balandligi h_uu ga teng bo’lib , uning miqdorini markaziy 3-4 va pastki 1-2 tortkilarning davomida kesishadigan nuktasi _v 2-3 ustunining old tomonida bo’lishini ta`minlash kerak <sub>v</sub> –plugning vertikal tekislikdagi oniy aylanish markazidir. Oniy aylanish markazining joyini o’zgartirish uchun deyarli hammma pluglarda ustunning balandligi 2-3 ni o’zgartirish imkoniyati kuzda tutilgan bo’ladi: markaziy tortki ulanadigan 3-sharnirning joyini o’zgartirish uchun plug osgichida bir nechta teshiklar yasalgan. Aksariyat pluglarning osish moslamasidagi markaziy tortkini ulash uchun mo’ljallangan teshiklar dumalok va chuzinchok bo’ladi. yer yuzasi holatiga qarab traktorning vertikal tekislikdagi engashishlarini plug ishiga salbiy ta`siri (xususan, chuqurlikning o’zgaruvchanligi)ni kamaytirish maksadida shudgorlashda chuzinchok teshikdan foydalaniladi. Transport holatida esa dumalok teshikdan foydalanish ma`kuldir. Ayrim traktorlarda esa 4-sharnirning balandligini o’zgartirib, ning kerakli joyini tanlash kuzda tutilgan.
Korpuslari bir xil chuqurlikda ishlashi uchun plugning ramasi gorizontal holatda bo’lishi kerak. transport holatiga ko’tarilgan plugning ramasi old tomonga engashgan bo’lishi lozim (12-b rasm), chunki ko’tarilgan plug ishchi holatiga tushirilayotganda yer yuzasiga birinchi korpusning uchi ( =4⁰...8⁰) burchak ostida kadalishi lozim. Bunday holatdagi plug ilgari tomonga sudralganda, korpuslar chuqurlashayotib, engashish burchagi uzluksiz kamayib borishi va sozlangan chuqurlikka borganida esa bu burchak yukolib ( k0), rama gorizontal holatiga keladi.