Mavzu: aksiz solig`i va uning mohiyati

Bundan tashqari respublikamizda ishlab chiqarilayotgan ayrim tovarlarning (guruch, mebel, atir sovun va boshqa tovarlar) aksiz osti tovarlari ro‘yxatidan chiqarib tashlandi. Shuning hisobiga hozirgi vaqtda aksiz solig‘ining ulushi davlat byudjeti daromadlari tarkibida kam salmoqni egallamoqda. Aksiz solig‘i to‘liq respublika byudjetiga kelib tushadi va soliq yuki iste’molchilar zimmasida bo‘ladi.

O`zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 232-moddasiga muvofiq Aksiz solig`i bazasi bo`lib quyidagilar hisoblanadi:

1

• 
  Aksiz solig`ining stavkalari mutlaq summada (qatiy belgilangan aksiz to`lanadigan tovarlar bo`yicha soliq solinadigan baza aksiz to`lanadigan tovarlarning naturada ifodalangan hajmi asosida aniqlanadi.
  

2

• 
  Aksiz solig`ining stavkalari foizlarda (advalor )belgilangan ishlab chiqarilayotgan aksiz to`lanadigan tovarlar bo`yicha , realizatsiya qilingan aksiz to`lanadigan tovarlarning aksiz solig`i hamda QQS kiritilmagan qiymati soliq solinadigan bazadir.
  

3

• 
  Aksiz solig`ining stavkalari foizlarda import qilinayotgan aksiz to`lanadigan tovarlar bo`yicha soliq solinadigan baza bojxona to`g`risidagi qonun hujjatlariga muvofiq aniqlanadiga bojxona qiymati asosida belgilanadi.
  

Aksiz solig`i stavkalari tovarning qiymatiga nisbatan foizlarda va naturada ifodalangan o`lchov o`lchov birligiga mutloq summada belgilanadi:

Aksiz solig`I stavkalari:

2.Naturada ifodalangan o`lchov birligiga nisbatan.
1.Tovarning qiymatiga nisbatan.
Foizlarda mutloq summada

Aksiz solig‘i stavkalari, xorijiy davlatlar tajribasi Soliq stavkalari tovarning yoki xizmatning qiymatiga nisbatan foizlarda (advalor), naturada ifodalangan o’lchov birligiga nisbatan mutlaq summada (qat’iy belgilangan), shuningdek advalor va qat’iy belgilangan soliq stavkalarini o’z ichiga olgan aralash stavkada belgilanadi. Aksiz solig‘i stavkalari va aksiz to‘lanadigan tovarlar ro‘yxati O‘zbekiston Respublikasi Preziden­tining qarori bilan belgilanadi va soliq to‘lovchilarga Moliya vazirligi va Davlat soliq qo‘mitasining quyi organlari tomonidan belgilangan tartibda yetkaziladi.

Ayrim rivojlangan davlatlarda, masalan, Fransiyada aksizlar tovarlarning natural birligiga nisbatan qat’iy stavkalarda belgilab qo‘yilgan.

AQShda aksiz soliqlari Federal ahamiyatga ega bo‘lgan soliq hisoblanadi. Lekin ularning davlat byudjeti daromadlarining hajmidagi salmog‘i nisbatan kichik. Aksiz solig‘i tamaki va alkogolli mahsulotlarga, transport xizmatlariga nisbatan joriy qilingan. Aksiz solig‘ining stavkasi 10 foizni tashkil etadi.
Buyuk Britaniyada aksiz soliqlari egri soliqlarning tarkibida salmog‘iga ko‘ra qo‘shilgan qiymat solig‘idan keyingi o‘rinni egallaydi. Aksiz solig‘i yoqilg‘i, alkogol va tamaki mahsulotlariga, transport vositalari va xizmatlariga nisbatan joriy qilingan. Uning stavkalari 10 foizdan 30 foizgacha oraliqda tebranadi.