Mavzu: Anorganik birikmalarning eng muhim sinflari

Eng muhini oksidlar va ularning ishlatilishi. Tabiatda eng keng tarqalgan kislotali oksidlardan karbonat angidrid CO₂ va kremniy (IV)-oksidi (qum) — SiO₂ hisoblanadi.
Karbonat angidrid havoning doimiy tarkibiy qismi bo'lib, uning 0,03 foizini tashkil etadi. U yashil o'simliklarning asosiy ozuqasi. O'simliklar ildizi orqali suvni bargi orqali karbonat angidridni olib quyosh energiyasi yordamida qand moddalarini sintez qiladi. Bu jarayon fotosintez deb ataladi.
Shuningdek, karbonat angidrid salqinlantiruvchi ichimliklarni tayyorlashda, ham ayrim kimyoviy moddalarni sintez qilishda asosiy xomashyo sifatida ishlatiladi.
Kremniy oksididan shisha, sement va boshqa qurilish materiallari tayyorlashda foydalaniladi.
Asosli oksidlardan turmushda kalsiy oksidi, ba'zan uni so 'ndirilmagan ohak deb ataladi. U tabiatda eng keng tarqalgan mineral ohak toshni kuydirib olinadi. Asosan u qurilish material tayyorlashda ishlatiladi.
Ayrim metallarning oksidlari turii xil shisha navlari tayyorlashda, buyumlami sirlashda va boshqalarda ishlatiladi. SO₄ NO₂ kabi oksidlar kislotalar olishda ishlatiladi.


savollar
1. Qanday moddalar oksidlar deb ataladi? Misollar keltiring.
2. Oksidlami gruppalarga ajratish ulaming qaysi xossalariga asoslangani
3. Quyidagi oksidlarning qaysi biri suv bilan reaksiyaga kirishadi: Na₂O, CaO, CuO, Fe₂O₃, SiO₂, NO₂? Tegishli reaksiyalarninj tenglamalarini yozing.
4. Quyidagi oksidlarning qaysi biri asoslar (ishqorlar) bilan reaksiyaga kirishadi:
C0₂ SO₃, A1₂0₃ FeO, Cr₂0₃ Tegishli reaksiyalarning tenglamalarini yozing.

Asoslar

Asosli oksidlarning gidratlari asoslar deb ataladi. Ular tarkibidaJ OH gruppa tutgani uchun ko'pincha gidroksidlar deb ataladi.

Asoslarning umumiy formulasi:
Me(OH) _n, Me — metall (yoki metall xarakteriga ega bo'lgan radikal, masalan, NH⁺₄), n — gidroksidlar soni.
Agar metallning valentligi o'zgarmas bo'lsa bir necha asos hosil qilishi mumkin. Shunga muvofiq ular nomlanadi. Ayrim asoslarning tuzilishi va nomlanishi quyidagicha:





Yuqoridagi umumiy formulaga muvofiq kelmaydigan yagona asos NH₂OH — ammoniy gidroksid ma'lum. Uning tuzilishini quyidagicha ifodalash mumkin:



Ayrim gidroksidlar xossalariga va ishlatilishiga qarab ham alohida nomlanadi:
NH₄OH — novshadil spirti
KOH — o'yuvchi kaliy, kaliy ishqori
Ca(OH)₂ — so'ndirilgan ohak