Mavzu: Anorganik birikmalarning eng muhim sinflari

Kislotali oksidlar

Metallmaslaming ikislorod bilan hosil qilgan birikmalari kislotali oksid hisoblanadi. СO₂, SO₂, P₂O₅, SO₃, kabi oksidlar ularga misol bo'ladi. Bu oksidlami kislotali deyilishiga sabab ularga tegishli kislotalar muvofiq keladi. Masalan, CO₂ ga H₂CO₃ (karbonat kislota), SO₂ ga H₂SO₂, (sulfit kislota), P₂O, ga H₃PO₅ (ortofosfat kislota), SO₃ ga esa H₂SO₅ (sulfat kislota) muvofiq keladi.

Ayrim yuqori valentlikka ega bo'lgan metallaming' oksidlari ham kislotali oksidlar xossasiga ega bo'ladi. Bunday oksidlarga Сг₂О₃ (xrom (VI)-oksid). Mn₂O₇ (marganes (VII)-oksid)lar misol bo'lib, ularga H₂CrO₄ (xromat) va HmnO₄ (permanganat) kislotalar muvofiq keladi.


Olinishi. 1. Kislotali oksidlar metallmaslar bevosita kislorod bilan birikkanda (kislorod muhitida yonganda) hosil bo'ladi:



Nomlanishi. Odatda kislotali oksidlami nomlashda metallmasning nomi yozilib, undan keyin qavs ichida uning valentligi yoziladi va oksid so'zi qo'shiladi. Masalan,
CO₂ - uglerod (IV)-oksid; SO₃ - oltingugurt (VI)-oksid N₂O₃ - azot (III)-oksid

Kislotali oksidlar «angidridlar»' ham deyiladi. Shunga muvofiq ulami nomlaganda, dastlab shu oksidga qaysi kislota muvofiq kelsa o'sha kislota nomi yozilib, so'ngra «angidrid» so'zi ao'shih avtilndi-

Kimyoviy xossalari. 7. Kislotali oksidlar suv bilan birikib, tegishli kislotalarni hosil qiladi:



3. Asosli oksidlar bilan reaksiyaga kirishganda tuz hosil
hirb^lotfir




Amfoter oksidlar.
Ayrim elementlarning oksidlari ham asosli, ham kislotali xossalarga ega bo'ladi. Bunday oksidlar amfoter oksidlar deyiladi. Ularga ZnO, Аl₂О₃, Cr₂O₃ kabi oksidlar misol bo'ladi. Ular kislotalar bilan ham, asoslar bilan ham reaksiyaga kirishib, tuz va suv hosil qiladi. Masalan:

1. ZnO+2NaOH-Na₂ZnO₂+H₂O

   
   

2. ZnO+2HCl=ZnCl₂+H₂O