Mavzu: Anorganik birikmalarning eng muhim sinflari

Fizik xossalari. Barcha asoslami suvda eriydigan va suvda erimaydigan asoslarga bo'lish mumkin.
Ishqoriy va ishqoriy-yer metallari (Na, K, Ca, Ba va boshqalar)ning gidroksidlari suvda yaxshi eriydi. Ular ishqorlar deb atalib, eritmasi o'ziga xos mazaga ega bo'ladi.
Boshqa metallarning gidroksidlari suvda erimaydigan asoslarga kiradi.
Asoslarning hammasi qattiq moddalar, faqat ammoniy-gidroksidi suvdagi eritmasidagina mavjud bo'ladi. U ammiakni suvda erishidan hosil bo'ladi.
Ishqorlaming suvdagi eritmalari indikatorlar rangini o'zgar-tiradi (masalan, lakmusni ko'kartiradi). Ulaming konsentrlangan eritmalari tirik organizm to'qimalarini, ayrim buyumlami yemi-radi. Shuning uchun ham ulami о 'yuvchi ishqorlar deb ataladi.

Olinishi. 1. Suvda eriydigan asoslar ayrim metallar suv bilan reaksiyaga kirishganda hosil bo'ladi.
2Na+2H₂O=2NaOH+H₂; CaO+H₂O=Ca(OH) ₂
Sanoatda ishqoriar metall tuzlarining suvdagi eritmasini elektroliz qilib olinadi. Masalan, osh tuzining eritmasi elektroliz qilinganda eritmada o'yuvchi natriy hosil bo'ladi. 2. Tegishli metallaming suvda yaxshi eriydigan tuzlariga ishqoriar ta'sir ettirib, suvda erimaydigan asoslar olinadi:
CuCl₂+2NaOH=Cu(OH) ₂+2NaCl
eritma havorang cho'kma
FeSO₄+2KOH=Fe(OH) ₂+K₂SO₄
eritma och yashil
cho'kma

2 Ayrim metallaming oksidlari suv bilan birikkanda asoslar hosil bo 'ladi:
K₂0+H₂O=2KOH; Na₂0+H₂0=2NaOH;
СаО+Н₂O=Са(ОН)з; ВаО+Н₂O=Ва(ОН) ₂.

3. Ammoniy gidroksidi ammiak gay (NHy) т suvda eritib olinadi:
NH₂+H₂O=NH₄OH


Kimyoviy xossalari. 1. Asoslar kislotalar bilan reaksiyaga kirishib, tuz va suv hosil qiladi. Bunday reaksiyalar neytrallanish reaksiyalari deb ataladi.
NaOH+HCl=NaCl+H₂O Са(ОН) ₂+2НNOз=Са(NOз) ₂+2Н₂О


2. Asoslar kislotali oksidlar bilan ham reaksiyaga kirishib, tuz. va suv hosil qiladi:
Са(ОН) ₂+СО₂=СаСОз+Н₂0


3. Asoslar tu2lar bilan reaksiyaga kirishib yangi tuz va yangi asos hosil qiladi.
NiС1₂+2КОН=Ni(ОН)з+2КС1


4. Suvda eriydigan asoslar juda yuqori temperaturaga ham chidamli, lekin suvda erimaydigan asoslar qizdirishga chidamsiz, tezda parchalanib ketadi:



4. Ayrim asoslar borki, ular ham kislotalar bilan, ham ishqoriar bilan reaksiyaga kirishib Шт. va suv hosil qiladi. Ular amfoter gidrvksidlar deb ataladi. Masalan, А1(ОН)з, Zn(OH)2 Сг(ОН)з va hokazo.
Amfoter gidroksidlar ham metallaming suvda yaxshi eriydigan tuzlariga ishqoriar ta'sir ettirilib olinadi:
ZnCl₂+2NaOH=Zn(OH) ₃+2NaCl
Al(NO₃) ₃+3KOH=Al(OH) ₃+3KNO₃
Amfoter gidroksidlar suvda erimaydi. Ular kislota va ishqoriar bilan oson reaksiyaga kirishib tuz va suv hosil qiladi.
Zn(OH)₂+2HCl=ZnCl₂+2H₂0
Zn(OH) ₂+2NaOH=Na₂Zn0₂+2H₂0
2А1(ОН)з+ЗН2S0₄=А1₂(S0₄)з+6Н₂0
А1(ОН)з+КОН=КАlO₂+2Н₂0