a1 + d,
a2 + d = a1 + 2d,
a3 + d = a1 + 3d va h.k.
Umuman,
an = a1 + (n -1)d, (1)
chunki arifmetik progressiyaning n- hadi uning birinchi hadiga d sonini (n - 1) marta qo‘shish natijasida hosil qilinadi.
(1) formula arifmetik progressiyaning n-hadi formulasi deyiladi.
2 - m a s a 1 a. Agar a1 = -6 va d = 4 bo‘lsa, arifmetik progressiyaning yuzinchi hadini toping.
(1) formula bo‘yicha: a100 = -6 + (100-1)-4= 390.
3-masaIa. 99 soni 3, 5, 7, 9, ... arifmetik progressiyaning hadi. Shu hadning nomerini toping.
Aytaylik, n - izlangan nomer bo‘lsin. a1 = 3 va d = 2 bo‘lgani uchun an = a1 + (n - 1)d formulaga ko‘ra: 99 = 3 + (n - 1) • 2. Shuning uchun 99 = 3 + In - 2; 98 = 2n, n = 49.
J a vob: n = 49.
4 - masa1a. Arifmetik progressiyada a8 = 130 va a12 = 166. n-hadining formulasini toping.
(1) formuladan foydalaniib, topamiz:
a8 = a1+ 7d, a12 = a1 + 11d.
a8 va a12 larning berilgan qiymatlarini qo‘yib, ax va d ga nisbatan tenglamalar
sistemasini hosil qilamiz:Demak, a1 = 130 - Id = 130 - 63 = 67. Progressiya n-hadi Ikkinchi tenglamadan birinchi tenglamani ayirib, hosil qilamiz:
4d = 36, d = 9
formulasini yozamiz:an = 67 + 9(n - 1) = 67 + 9n - 9 = 58 + 9n.
Javob: a = 9n + 58. a
O‘tilgan mavzuni mustahkamlash:
1. Savollar: 1) Sonli ketma-ketlik deb nimaga aytiladi?
2) Arifmetik progressiya deb nimaga aytiladi?
3) Arifmetik progressiyaning ayirmasi deb nimaga aytiladi?
4) Arifmetik progressiyaning n hadi formulasini ayting.
2. Misollar.
395. Agar:
l) a1 = 2 va d = 5; bo‘lsa, arifmetik progressiyaning dastlabki beshta hadini yozing.
a2= a1+d=2+5=7; a3= a2+d=7+5=12; a4= a3+d=12+5=17;
a5= a4+d=17+5=22;
Javob:_2,_7,_12,_17,_22.'>Javob: 2, 7, 12, 17, 22.
2) a1 = -3 va d = 2 bo‘lsa, arifmetik progressiyaning dastlabki beshta hadini yozing.
a2= a1+d=-3+2=-1; a3= a2+d=-1+2=1; a4= a3+d=1+2=3; a5= a4+d=3+2=5;
Javob: -3, -1, 1, 3, 5.
396. n- hadining formulasi bilan berilgan quyidagi ketma-ketlik arifmetik progressiya bo‘lishini isbotlang:
1) an = 3 - 4n;
a1 =3-4=-1; a2 =3-4*2=3-8=-5;
a3 =3-4*3=3-12=-9 a4 =3-4*4=3-16=-13.
d=a2-a1=a3-a2=a4-a3=-4;
397. Arifmetik progressiyada:
1) agar a1 = 2, d = 3 bo‘lsa, a15 ni toping;
a15=a1+14d=2+14*3=2+42=44;
Javob: a15=44;
2) agar a1 = 3, d = 4 bo‘lsa, a20 ni toping;
a20=a1+19d=3+19*4=3+76=79;
Javob: a20=79;
Darsni yakunlash:
Darsda faol qatnashgan o‘quvchilarni baholash va rag‘batlantirish.
Uyga vazifa: 396, 397(3-4).
Dostları ilə paylaş: |