Mavzu: Boshlang’ich sinf matematika darslarida ko’rgazmali metodlardan foydalanish yordamida o’quvchilarning kreativ qobiliyatlarini shakllantirish. Kirish I bob

Kurs ishining ilmiy ahamiyati. Ish ma‘lum ilmiy uslubiy ahamiyatga ega, unda:
1. Boshlang’ich sinflar matematika darslarida o’quvchilarda hisoblash va fikrlash ko’nikmalarini shakllantirishuchun hayotiy masalalarni qo’llash usullarini nazariy asoslanishi, qayta tahlil qilinib, ishlab chiqilgan;
2. Boshlang’ich sinflar matematika darslarida o’qo’uvchilar fikrash qobiliyatlarini rivojlantirishda arifmetik amallarga doir misol va mashqlarni echishda o’quvchilarni masalalar echish texnologiyalari bilan birga arifmetik amallarni qo’llay olish usullarini qo’llay olishga o’rgatish metodikasi xususiyatlari bayon qilingan.
Kurs ishining amaliy ahamiyati. Ish natijalaridan boshlang’ich sinflar matematika darslarida o’quvchilarini hayotiy masalalar echish jarayonida fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish metodikasi matematika o’qituvchilariga, matematika fanini o’qitish metodikasi bo’yicha ilmiy tadqiqotlarda, o’z ish va ilmiy faoliyatlarida foydalanishlari mumkin.
Kurs ishining tuzilishi. Ish kirish, 2 ta bob, 4-paragrafdan, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat.


I BOB. Boshlang`ich sinflar matematika darslarida o’qitishning ko`rgazmali usullaridan foydalanishning nazariy asoslari.

1. 
   Boshlang`ich sinflarlarda matematika o’qitish usullari va ularning klassifikatsiyasi.
   

Maktabda raqamli ta’limning maqsadi axborot-kommunikatsiya infratuzilmasini yangilash orqali o‘quvchilar va maktab o‘qituvchilari o‘rtasida o‘z-o‘zini rivojlantirish va o‘z-o‘zini tarbiyalash qadriyatlarini shakllantirishni ta’minlaydigan zamonaviy va xavfsiz raqamli ta’lim muhitini joriy etish uchun shart-sharoitlar yaratishdan iborat.
Ushbu maqsadlarga erishish uchun quyidagi vazifalarni hal qilishni ta'minlash kerak:
• tarmoq infratuzilmasi, o‘quv jarayonini boshqarish vositalari, raqamli kontent, shuningdek, unga kirish vositalarini o‘z ichiga olishi kerak bo‘lgan raqamli ta’lim muhitini rivojlantirish;
• raqamli ta’lim resurslari va raqamli ta’lim muhiti vositalaridan foydalanish bo‘yicha yo‘riqnomalarni shakllantirish.
Bugun raqamli maktab.
Bugungi kunda dunyomizda hamma narsa o‘zgarib borayotgan bir paytda, ta’lim tizimi chetda turolmaydi va turli o‘zgarishlar va o‘zgarishlarni boshdan kechirmoqda. Biz bu o‘zgarishlar ostonasida turibmiz va yangi ta’lim tizimi – raqamli ta’lim tizimini shakllantirish ishtirokchilarimiz. Raqamli ta'lim (raqamli ta'lim) - tarmoq jamiyatida masofaviy ta'lim, elektron darsliklar, turli veb-resurslar, ijtimoiy tarmoqlar, bloglar va zamonaviy qurilmalar (smartfonlar, interaktiv doskalar) yordamida amalga oshiriladigan ta'lim.
Raqamli ta'lim haqida gapirganda, u ma'lum bir mahorat - raqamli savodxonlikni shakllantirishga hissa qo'shishi kerakligini ta'kidlash kerak. Raqamli savodxonlik ma'lumotdan foydalanish, o'rganish va saqlash qobiliyatini anglatadi. Zamonaviy bolalar "raqamli bolalar" deb hisoblanadilar, chunki zamonaviy texnologiyalardan foydalanish qobiliyati ularda tug'ma deb hisoblanadi. Biz kattalarni esa “raqamli immigrantlar” deb atashadi, chunki biz doimo o‘zgaruvchan raqamli va texnologik makon sharoitlariga moslashishimiz kerak.
Boshlang’ich sinflarda matematika o’qitishning maqsadlari quyidagilar: umumta’lim maqsadi, tarbiyaviy maqsadi, amaliy maqsadi. Bu maqsadlar bir - biri bilan uzviy bog’liq bo’lib, bir - birini to’ldiradi.
1. Ta’lim maqsadi o’qituvchidan quyidagilarni talab qiladi:
a) o’quvchilarga matematik bilimlar tizimidan bilim, malaka, ko’nikma berish;
b) haqiqiy olamni matematik metodlar bilan o’rganish;
c) o’quvchilarning og’zaki va yozma nutqlarini o’stirishni, uning sifatli bo’lishini ta’minlash;
d) o’quvchilarga matematikadan shunday bilimlar berishni ta’minlashi kerakki, bu bilimlar orqali, ularning faol bilish faoliyati orqali, bilim, malaka, ko’nikmalari ortib borsin.
2. Тarbiyaviy maqsad. Matematika o’qitish o’quvchilarni
sabotlilikka, tirishqoqlikka,puxtalikka, o’z fikri va xulosalarini nazorat qila olishga, ayniqsa, kuzatish asosida aytiladigan fikrlarning ravon bo’lishiga erishish kerak. Miqdorlar orasidagi bog’lanishni ifodalash uchun matematikada simvollar ishlatiladi. Mana shu matematik til rivojlanishi kerak. O’qituvchining vazifasi simvolik tilda ifodalangan matematik fikrni ona tiliga ko’chirishga o’rgatishdan iborat bo’lmog’i kerak. Matematika o’qitish bilishga intilish, mustaqil ishdan qanoat hosil qilish tuyg’ularini tarbiyalashi kerak. Matematika fanini o’qitishning o’zi o’quvchilarda diqqat va fikrni to’play bilishni tarbiyalaydi. O’qituvchi quyidagilarni ta’minlashi kerak:
a) o’quvchi moddiy olamdagi bog’lanishlarni, miqdorlarning o’zgarishini, bir – biri bilan aloqasini anglay olish;
b) o’quvchilarning matematikani o’rganishga astoydil qiziqishini ta’minlash;
c) mehnatga, vatanga, insonlarga bo’lgan ijobiy munosabatini tarbiyalash, estetik did hosil qilish;
d) o’zbek millatining tarixi, jumladan, mat tematika o’qitilish tarixiga bo’lgan dunyoqarashni tarbiyalash;
e) o’quvchilarning fikrlash qobiliyatini va matematik madaniyatini tarbiyalash;
3. Amaliy maqsad. Matematika o’qitishdan kuzatilgan amaliy maqsad – o’quvchilar olgan bilimlarni, amalda qo’llay olishga o’rgatishdan iborat. Olingan bilimlarni sonlar va matematik ifodalar, miqdorlar ustida bajariladigan amallarga tatbiq qila bilish, har xil masalalarni yechishda foydalana bilishga o’rgatish. Bu bilimlarni kundalik hayotda uchraydigan masalalarni hal qilishga qo’llay bilishga o’rgatishdir. O’qitish metodi tushunchasi didaktika va metodikaning asosiy tushunchalaridan biridir. Shunday qilib, o’qitish metodlari o’zlashtirish, tarbiyalash va rivojlanish kabi uchta asosiy vazifani bajaradi. O’qitish metodlaridan, ta’limning yangi mazmuniga, yangi vazifalariga mos keladiganlariga ongli ravishda tanlab olish uchun oldin hamma o’qitish metodlarini tasniflashni o’rganib chiqish zarur. Hozirgi zamon didaktikasida o’qitish metodlarining klassifikasiyasiga har xil yondoshish mavjud. Bizning fikrimizga eng maqsadga muvofiq, barcha metodlarni o’z ichiga olgan klassifikasiyadir. Yuqorida keltirilgan ta’rifdan o’qitish metodlari o’qituvchi va o’quvchilarning birgalikdagi faoliyatidan iborat ekani ko’rinadi. Binobarin, bunday faoliyat tashkil qilish , rag’batlantirish va nazorat qilishni nazarda tutadi, shunga ko’ra o’qitish metodlari ham uchta katta guruhga bo’linadi: o’quv faoliyatini tashkil qilish metodlari; o’quv faoliyatini rag’batlantirish metodlari; o’quv faoliyatini samaradorligini nazorat qilish metodlari. O’quv bilish faoliyatini tashkil qilish metodlarini bir nechta guruhlarga bo’lib klassifikasiya qilish mumkin.
I. O’quvchilar bilim oladigan manbalar bo’yicha:
Og’zaki, ko’rsatmali va amaliy metodlar (tushuntirish, suhbat, hikoya, kitob bilan ishlash va h.k). Ko’rsatmali metodlar (tevarak atrofdagi predmetlar va hodisalarni kuzatish, ularning modellari va tasvirlarini qarash, o’quvchilarning amaliy ishlari).
II. O’quvchilar fikrining yo’nalishi bo’yicha: Induksiya, deduksiya va analogiya.
III. Pedagogik ta’sir, boshqarishning darajasi, o’quvchilarning o’qishda mustaqilliklarining darajasi bo’yicha: O’qituvchi boshchiligida bajariladigan o’quv ishi metodi; O’quvchilarning mustaqil ishlari metodi.
IV. O’quvchilarning mustaqil faolliklari darajasi bo’yicha: Izohli - illyustrativ metod; Reproduktiv metod: Bilimlarni muammoli bayon qilish metodi; Qisman izlanish va tadqiq qilish metodi. I. Og’zaki, ko’rsatmali va amaliy metodlar 1) Og’zaki metodlar – qisqa muddat ichida hajmi bo’yicha eng ko’p ma’lymotlarni berish, o’quvchilar oldiga muammolar qo’yish, ularni hal qilish yo’llarini ko’rsatish imkonini beradi. Bu metodlar o’quvchilarning abstrakt tafakkurlarining rivojlanishiga sharoit yaratadi. a) Тushuntirish. Bilimlarni tushuntirish metodining mohiyati shundan iboratki, bunda o’qituvchi materialni bayon qiladi, o’quvchilar esa uni, ya’ni bilimlarni tayyor holda qabul qilib olishadi. Materialning bayoni aniq, tushunarli, qisqa bo’lishi kerak.
Boshlang’ich matematika kursining bir qator masalalarini qarashda bilimlarning izchil bayoni zarur.