Ma'vzu: Boshlang'ich ta'lim didaktikasi samaradorligi

2. Umumiy o'rta ta'lim mazmunini tartibga soluvchi normativ hujjatlar.
Ta’lim mazmunini rivojlantirish davlat standarti asosida amalga oshiriladi. U ta'lim tizimining real imkoniyatlari bilan birgalikda ta'limning ijtimoiy tartibini aks ettiradi.
“Davlat ta’lim standarti” atamasi so‘nggi o‘n yillikda respublika ta’lim tizimiga faol kirib keldi. Ta'lim mazmuniga milliy miqyosda yagona norma va talablarni belgilash muammosi turli mamlakatlarda turlicha hal qilinadi. Mamlakatimizda bu uzoq vaqt davomida namunaviy o'quv rejalari va dasturlari orqali amalga oshirildi.
Ta'lim standarti shaxs, oila, jamiyat va davlat ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda umumiy asosiy va umumiy o'rta ta'lim darajalariga, o'qish muddatlariga, umumiy ta'lim muassasalarining turlariga, ta'limning majburiy mazmuniga qo'yiladigan umumiy talablarni belgilaydi. fanlarni o'rganishning asosiy darajasi, talabalarning o'quv yukining majburiy va maksimal hajmlari, bitiruvchilarning tayyorgarlik darajasi, ta'lim to'g'risidagi hujjatlar.
Ushbu ta’lim standartining tarkibiy qismlari umumiy o‘rta ta’lim bosqichlari bo‘yicha guruhlangan fanning maqsad, vazifalari, fan bo‘yicha ta’lim mazmunini belgilab beruvchi hamda o‘quv fanining tayyorlanish darajasiga qo‘yiladigan talablarni belgilovchi fanlarning ta’lim standartlari hisoblanadi. I , II va III sinf talabalari umumiy o'rta ta'lim darajalari.
Davlat ta’lim standarti asosida o‘rta umumta’lim maktabining, jumladan, boshlang‘ich sinfning o‘quv dasturi ishlab chiqilmoqda. O‘quv rejasi har bir ta’lim muassasasi turi bo‘yicha o‘quv fanlari ro‘yxatini, ularning o‘quv yili bo‘yicha taqsimlanishini belgilab beruvchi, har bir fanni o‘rganish uchun haftalik soatlar miqdorini ko‘rsatuvchi davlat hujjatidir . O'quv rejasida o'quv jarayonining jadvali, ta'til vaqti, amaliyot va boshqa ish shakllari ham mavjud. Demak, o‘quv rejasi ta’limning mazmunini ham, tashkiliy shakllarini ham belgilab beruvchi hujjatdir.
Belarus Respublikasida umumta'lim maktabining o'quv rejasi Ta'lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan. O'rta umumta'lim maktabi o'quv dasturining asosi o'rganilayotgan kurslar keyingi bosqichlarda o'z rivojlanishi va boyitilishida uning darajalari orasidagi uzluksizlik tamoyilini amalga oshirishdir. Ushbu tamoyil ta'lim sohasini ifodalovchi fanlarning chiziqli va tsiklik tuzilishida o'z ifodasini topadi.
Boshlang'ich maktab o'quv dasturi o'rta maktab o'quv dasturining bir qismidir. Umumiy boshlang'ich ta'lim umumiy o'rta ta'limning birinchi bosqichi sifatida o'quvchi shaxsini shakllantirish, uning qobiliyatlarini aniqlash va rivojlantirish, o'rganish ko'nikmalarini shakllantirish, bilish qiziqishlarini rivojlantirishni ta'minlashga qaratilgan. Boshlang'ich maktab asosiy maktabning ta'lim dasturlarini keyingi ishlab chiqish uchun asos yaratadi.
Boshlang'ich ta'lim mazmuni shaxs madaniyatining asosiy tomonlarini: kognitiv, kommunikativ, axloqiy, estetik, mehnat, jismoniy shakllanishni dastlabki shakllantirishga qaratilgan. Ushbu yosh bosqichida madaniyatning ushbu jihatlari o'quv dasturining tuzilishini belgilaydi.
Umumiy o‘rta ta’limning 1-bosqichida ta’lim belarus va rus tillarida olib boriladigan umumta’lim muassasalarida o‘qish uchun quyidagi fanlar majburiydir: “Belarus tili”, “Belarus adabiyoti ”, “Rus tili”, “ Rus adabiyoti ”, “ Chet tili”, “Inson va dunyo” , “Matematika”, “Tasviriy san’at”, “Musiqa”, “Mehnat tarbiyasi”, “Jismoniy madaniyat va salomatlik” .
I sinfda ta’lim “Maktab hayotiga kirish” integral kursidan boshlanadi, u namunaviy o‘quv rejasida belgilangan umumiy o‘quv soatlari doirasida o‘rganiladi. “Maktab hayotiga kirish” kursi bilan bir vaqtda “ Jismoniy madaniyat va salomatlik” va “Musiqa” fanlaridan darslar olib boriladi. Boshqa barcha o'quv fanlari "Maktab hayotiga kirish" kursi tugagandan so'ng o'rganiladi.
Boshlang'ich maktab o'quv rejasida sanab o'tilgan o'quv fanlaridan tashqari, ixtiyoriy, rag'batlantiruvchi va yordamchi darslar - 1 va 2-sinflarda 6 soat, 3 va 4-sinflarda 5 soat nazarda tutilgan.
Maksimal ruxsat etilgan o'quv yuki haftasiga mos ravishda 22, 22, 24 va 24 soatni tashkil qiladi.
Belarus Ta'lim vazirligining 2016 yil 12 apreldagi 24-sonli qarori bilan 2016/2017 o'quv yili uchun umumiy o'rta ta'lim tizimi uchun yangi namunaviy o'quv dasturi tasdiqlandi.
2016/2017 o‘quv yilida X-XI sinflarda profilli ta’lim alohida fanlarni ilg‘or bosqichda o‘rganishni nazarda tutadi. Shu munosabat bilan XI sinf o‘quvchilari uchun namunaviy o‘quv dasturida (2015/2016 o‘quv yilida X sinf o‘quvchilari uchun xuddi shunday) asosiy va chuqurlashtirilgan bosqichlarda fanlarni o‘rganish uchun turli soatlar belgilangan.
Belarusda “Rus tili”, “Belarus tili”, “Rus adabiyoti”, “Belarus adabiyoti” fanlari bo‘yicha yangilangan o‘quv dasturlariga bosqichma-bosqich o‘tish amalga oshirilmoqda. Ularda barcha maktab, gimnaziya va litseylarda ushbu fanlar bo‘yicha bir xil miqdordagi soatlarni bosqichma-bosqich joriy etish ko‘zda tutilgan. Shu munosabat bilan, kelgusi o‘quv yilidan boshlab II-sinfda mazkur fanlarni o‘rganish uchun teng soatlar belgilanadi.
2016/2017 o‘quv yilida 5-sinf o‘quvchilari uchun “Hayot faoliyati xavfsizligi asoslari” fani joriy etildi. “Fizika” fani VI sinf o‘quvchilari uchun fanlar ro‘yxatidan chiqarildi (ushbu fanni o‘rganish VII sinfdan boshlanadi). 2015/2016 o‘quv yilidan boshlab V sinflarda “San’at (mahalliy va jahon badiiy madaniyati)” fanini o‘rganish boshlandi. 2016/2017 o'quv yili uchun namunaviy o'quv dasturida ushbu fanni 6-sinf o'quvchilari tomonidan keyingi o'rganish ko'zda tutilgan. VI sinfda yangilangan dasturda “Mehnat tayyorlash” fanini o‘rganish uchun 2 soat (2015/2016 o‘quv yilida – 1 soat) belgilangan.
Muayyan o‘quv predmeti bo‘yicha ta’lim mazmunini belgilovchi yana bir me’yoriy hujjat o‘quv rejasidir. U mazmun bilan bir qatorda tashkiliy-uslubiy funktsiyani ham bajaradi: o'qituvchiga o'quv jarayonida ushbu mazmunni o'zlashtirish metodikasini aniqlashga yordam beradi.
O'quv rejasida tushuntirish yozuvi va haqiqiy dastur mavjud. Tushuntirish yozuvida mavzuning maqsad va vazifalari, ushbu yoshdagi bolalar tomonidan uni o'zlashtirish xususiyatlari ko'rsatilgan. Dasturning o'zi ma'lum bir mavzu bo'yicha ta'lim mazmunini bo'limlar va mavzular bo'yicha aks ettiradi, muayyan mavzuga ajratilgan soatlar sonini ko'rsatadi. Dasturda darsdan tashqari ta'limning ayrim shakllari mavzusi bo'yicha ko'rsatma bo'lishi mumkin: ekskursiyalar, laboratoriya mashg'ulotlari, tajribalar, kuzatishlar, mustaqil ishlar va boshqalar.
O'quv dasturini ishlab chiqishning majburiy talabi uning Davlat ta'lim standartiga muvofiqligidir.
An'anaga ko'ra, o'quv dasturlarini tuzishning ikkita printsipi (usullari) mavjud:
- chiziqli - o'qitishning keyingi bosqichlarida o'rganilgan materialga qaytmasdan, materialni uzluksiz ketma-ketlikda mantiqiy qurish;
- konsentrik - o'rganilgan materialni keyingi bosqichda murakkab versiyada takrorlash. Yangi turda tarkib kengayib, chuqurlashadi.
Ta'lim mazmuni o'quv adabiyotlarida batafsil yoritilgan. U maktab darsliklari, qo'shimcha o'qish uchun kitoblar, atlaslar, xaritalar, ma'lumotnomalar, vazifalar to'plami, o'qituvchilar uchun o'quv qo'llanmalar va boshqalarni o'z ichiga oladi.
Darsliklar va o‘quv-uslubiy qo‘llanmalar o‘quv dasturlari asosida ishlab chiqilib, ularning mazmunini aks ettiradi. Ular ham o'qituvchi, ham talaba uchun yaratilgan. Ularning maqsadi o'qituvchiga ta'lim berishga va bolalarga o'rganishga yordam berishdir.
Darslik – o‘quv maqsadlari, belgilangan dastur va didaktika talablariga muvofiq fanning batafsil aniq mazmunini tashkil etuvchi tizimlashtirilgan materialni o‘z ichiga olgan darslik. U dasturda nazarda tutilgan darajada ilmiy bilimlar asoslarini zamonaviy darajada beradi.
Zamonaviy didaktikada ta'limning asosiy funktsiyalaridan tashqari: ta'lim, rivojlantiruvchi, tarbiyalash, darsliklarga motivatsion, transformatsion (foydalanishga asoslangan o'zgartirish), tizimlashtirish va integratsiyalash (turdosh fanlardan bilimlarni birlashtirish uchun fanlararo aloqalar asosida), muvofiqlashtiruvchi vazifalar ham berilgan. funktsiyalari.
Darsliklarga ko‘p qirrali talablar qo‘yiladi: didaktik, psixologik, estetik, gigiyenik va boshqalar. Xususan:
- darslik tili sodda va o‘quvchilar uchun tushunarli bo‘lishi;
- darslik o‘quv dasturiga mos kelishi kerak;
- darslik materiali tizimli, mantiqiy, uyg‘un tarzda taqdim etilishi;
- darslik zamonaviy fanning rivojlanish darajasini aks ettirishi kerak;
- darslikda aniq so'zlar, asoslar, qoidalar bo'lishi va esda tutilishi kerak bo'lganlarni ajratib ko'rsatish;
- darslikda yuqori sifatli illyustratsiyalar bo‘lishi kerak;
- darslik sanitariya-gigiyenik talablarga javob berishi (shrift, muqovali) va hokazo.