Mavzu. Bozor sharoitlarida moliyaviy resurslarni shakllantirish va ulardan foydalanish

 N
mf
,:
X
mrx
Bu yerda:
S
mr
- Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy resurslaridan foydalanish 
samaradorligi; 
N
mf - ma’lum davr (o‘tgan yoki rejali) uchun xo‘jalik yurituvchi sub’ekt 
faoliyatining moliyaviy natijasi; 
X
mrx 
- shu moliyaviy natijani qo‘lga kiritish uchun xo‘jalik yurituvchi sub’ekt 
tomonidan qilingan (yoki rejalashtirilgan) moliyaviy resurslar xarajatlari
. 
Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy resurslaridan foydalanish 
samaradorligini aniqlashda shu narsani inobatga olish kerakki, moliyaviy natija 
faqat moliyaviy emas, balki moddiy va mehnat resurslari xarajatlarining natijasi 
hamdir. Shuning uchun ham, masalan, mahsulotni realizatsiya qilishdan olingan 
foydani taqqoslab turib, buning natijasida faqat faoliyatning sof moliyaviy tomonini 
xarakterlovchi ko‘rsatkichga ega bo‘lamiz, deb hisoblash maqsadga muvofiq emas. 
Bu xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy-xo‘jalik faoliyati samaradorligini 
xarakterlovchi yaxlit ko‘rsatkichlardan biri bo‘lib, unga kengaytirilgan takror ishlab 
chiqarish jarayonida moddiy-ishlab chiqarish va moliyaviy oqimlarning ajralmas 
bog‘liqligi xosdir.
 

---

Yuqorida bildirilgan fikr o‘ziga moliyaviy natija va moliyaviy xarajatlarning 
tavsifini mujassam etuvchi xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy-xo‘jalik 
faoliyatining samaradorligini xarakterlovchi boshqa ko‘rsatkichlarga ham to‘liq 
tegishlidir. Shunday bo‘lishiga qaramasdan analitik maqsadlar uchun bu majmuadan 
aynan xo‘jalik yurituvchi sub’ektning moliyaviy faoliyatini, uning moliyaviy va 
baho siyosatining samaradorligini adekvat tarzda xarakterlovchi ko‘rsatkichlarni 
ajratish muhimdir.
Shunisi muhimki, xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy faoliyatining 
samaradorligini adekvat ifodalovchi bo‘lib fond, moliya-kredit va pul bozorlaridagi 
ular operatsiyalarining daromadliligi hisoblanadi. Bu yerda, ma’lumki, pul (P*) 
go‘yo to‘g‘ridan-to‘g‘ri puldan (P) qilinadi. U holda moliyaviy samaradorlikni 
aniqlash formulasi quyidagi ko‘rinishni oladi:
 
S
mr
= (P* - P) : P 
Bu yerda:
S
mr
- xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy resurslaridan foydalanish 
samaradorligi; 
P*-P - bevosita moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirish natijasida xo‘jalik 
yurituvchi sub’ektlarning tomonidan olingan daromad.