Mavzu Dinamik makroiqtisodiy tahlil faniga kirish Reja

ΔC 
MPC=----------100 
ΔYd 
5
Кейнс Дж.М. Общая теория занятости, процента и денег. М.,1978. С.157
6
N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth Publishers, 2013)

---

---

Bu
yerda:

MPC
(marginal
propensity
to
consume)
– iste’molga
chegaralangan moyillik Yuqorida keltirilgan 4-jadval ma’lumotlariga ko‘ra
ixtiyordagi daromad 410 sh.b.dan 430 sh.b.kacha oshgan holatda MPSni
hisoblaymiz.
Δ C =420 - 405 =15;
MPC = (15/20) *100=75foiz;
Δ Yd =430 - 410 = 20;

Bu shuni bildiradiki, daromad 100 foiz ga (yoki bir birlikka) o‘zgarganda

iste’mol 75 foiz (yoki 0,75)ga o‘zgaradi. Jamg‘arishdagi o‘zgarishning ixtiyordagi
daromad o‘zgarishdagi ulushi jamg‘arishga chegaralangan moyillik deyiladi.
ΔS 
MPS=---------1x00 
Δ Yd 

Δ Yd = 430 - 410 = 20

Δ S = 10 - 5 = 5
MPS = (5/20) 100 = 25foiz;

Shunday qilib, iste’molga chegaralangan moyillik 0,75 ni tashkil etgan

bo‘lsa, jamg‘armaga chegaralangan moyillik 0.25 ni tashkil etadi.
Daromadning o‘sgan qismi yoki iste’molga, yoki jamg‘armaga sarflanadi. Shu
sababga ko‘ra iste’mol va jamg‘arishga o‘rtacha moyillik ko‘rsatkichlari
yig‘indisi 100foizga yoki koeffitsient ko‘rinishida 1ga teng bo‘ladi.
MPC + MPS =100foiz yoki 1.
MPC va MPS ancha barqaror ko‘rsatkichlar bo‘lib, juda sekin o‘zgarishga
uchraydilar.

3.Xususiy, davlat va tashqi dunyo jamg‘armalari. 
Bugungi kunda mamlakatning moliyaviy holatini sog’lomlashtirish va
rivojlantirish bo’yicha tadbirlar esa birinchi darajali ahamiyatga ko’tarilmoqda.
Bunday masalalarni hal qilishda byudjetdan tashqari davlat jamg’armalarining o’rni
benihoya katta bo’lmoqda. Byudjetdan tashqari davlat fondlari markaziy yoki
maµalliy hukumat organlari tasarrufida bo’lgan va maqsadli yo’naltirilgan moliyaviy
Bu yerda: MPS (marginal propensity to saving) – jamg‘arishga o‘rtacha
moyillik.Yuqorida keltirilgan misolda:

---

---

vositalar yig’indisini ifodalaydi. Davlatning maqsadli fondlari maqsadga muvofiq

ravishda ishlatiladigan moliya resurslari hisoblanadi. Hozirgi vaqtda Davlat byudjeti
bilan birga davlat maqsadli fondlarining ahamiyati ham ortib bormoqda. Bunday
fondlar soni va hajmining ko’payishi qator sabablar bilan izohlanadi. Byudjetdan
tashqari davlat fondlari turli-tumanligi moliya tizimining boshqa bo’g’inlari va
mazkur fondlar bilan aloqasini murakkab ko’p pog’onali aloqalarini belgilaydi.
Moliyaviy aloqalarning bir tomonlama, ikki tomonlama va ko’p tomonlama turlari
mavjud. Davlat maqsadli fondlarini tashkil yetishning zaruriyati aholini ijtimoiy
muhofaza qilish keksalik, mehnat qobiliyatini yoki boquvchisini yo’qotishdan
sug’urta tizimi (pensiya ta’minoti, shu jumladan, xususiy pensiya ta’minoti), kam
ta’minlangan oilalarga ijtimoiy to’lovlar (bolalarga nafaqalar), vaqtincha
ishlamayotganlarni ijtimoiy qo’llab quvvatlash (ishsizlik bo’yicha nafaqa), aholining
ayrim toifalariga ularning moddiy ta’minoti va xizmatlarini hisobga olib, imtiyozlar
va afzalliklar berish (patronaj xizmatlari shaklidagi ijtimoiy yordam, oziqovqat,
yonilg’i berish va boshqalar), onalikni muhofaza qilish (tug’ishdan oldingi va
tug’ishdan keyingi ta’tillar), sog’liqni sug’urta qildirish (tibbiy sug’urta, vaqtincha
mehnat qobiliyatini yo’qotganlik nafaqasi), o’quvchi-yoshlarni moddiy qo’llab-
quvvatlash (stipendiyalar), nogironlikning oldini olish va mehnat qobiliyatini tiklash
(nogironlarni reabilitasiya qilish, protez-ortopediya markazlari) orqali ta’minlanadi.
Davlat maqsadli jamg’armalari quyidagilardir
O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari
Pensiya jamg’armasi;

O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi
Respublika yo’l jamg’armasi;

Davlat mulkini xususiylashtirishdan tushgan
mablag’lar jamg’armasi;

O’zbekiston Respublikasining Bandlikka ko’maklashish
davlat jamg’armasi;

O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi
byudjetdan tashqari Umumta’lim maktablari, kasb-hunar kollejlari, akademik
liseylar va tibbiyot muassasalarini rekonstruksiya qilish, mukammal ta’mirlash va
jihozlash jamg’armasi;

O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi
Sug’oriladigan yerlarning meliorativ holatini yaxshilash jamg’armasi;

O’zbekiston
Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi Oliy o’quv yurtlarining moddiy-texnika

---

---

bazasini rivojlantirish jamg’armasi. O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi

huzuridagi byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi fuqarolarning davlat pensiya
ta’minoti, ijtimoiy nafaqalar to’lash, kompensasiya to’lovlari va boshqa to’lovlar
bo’yicha xarajatlarni moliyalashtirishga yo’naltiriladigan majburiy to’lovlar,
badallar, shuningdek boshqa manbalardan tushadigan mablag’larni jamlaydi.
O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari Pensiya
jamg’armasining yuqori boshqaruv organi Jamg’armaning Kuzatuv kengashidir.
O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi Respublika yo’l jamg’armasi
majburiy to’lovlardan va boshqa manbalardan tushadigan mablag’larni jamlaydi,
keyinchalik ulardan umumiy foydalanishdagi avtomobil yo’llari tarmog’ini
rivojlantirish va takomillashtirish dasturlarini (loyihalarini) hamda ularning lozim
darajadagi texnik holati va o’tkazish qobiliyatiga yerishishga qaratilgan tadbirlarni
moliyalashtirish uchun foydalaniladi. O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi
huzuridagi Respublika yo’l jamg’armasining yuqori boshqaruv organi Jamg’arma
kengashidir. Davlat mulkini xususiylashtirishdan tushgan mablag’lar jamg’armasi
davlat mulkini xususiylashtirishdan tushadigan, belgilangan tartibda taqsimlanadigan
mablag’larni jamlaydi