Mavzu Dinamik makroiqtisodiy tahlilda real sektor Reja

Mavzu 2.Dinamik makroiqtisodiy tahlilda real sektor


Reja
1.Iqtisodiyotning real sektori tushunchasi.
2. Real sektorning iqtisodiyotdagi oʼrni va ahamiyati.
3.Real sektor va iqtisodiy oʼsish. Real agregatlar.
4. Nominal agregatlar va shsteʼmol narxlar indeksi.

1.Iqtisodiyotning real sektori tushunchasi.

Iqtisodiyotning real sektori– iqtisodiyotning moddiy va nomoddiy ne’matlar va xizmatlar ishlab chiqaruvchi tarmoqlari majmui, iqtisodiyotning moliya sektoriga tegishli bo‘lgan moliyaviy, kredit va valyuta operatsiyalari bundan mustasno. Iqtisodiyotning real sektori (real ishlab chiqarish sektori) yalpi ichki mahsulot yaratiladigan tarmoqdir. Qazib olish va qayta ishlash sanoati, qishloq xoʻjaligi, sanoat, maishiy va boshqa xizmatlar koʻrsatish korxonalaridan tashkil topgan sanoat ishlab chiqarishini oʻz ichiga oladi.
Iqtisodiyot real sektorining asosini sanoat va qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish tashkil etadi. Aynan ishlab chiqarish sohasida ishlab chiqaruvchi tabiat bilan o'zaro munosabatda bo'ladi, yangi moddiy ne'matlar yaratiladi. Ishlab chiqarish sohasining miqdor va sifat jihatdan rivojlanishi jamiyat farovonligini, aholi daromadlarining o'sishini ta'minlaydi, ta'lim, sog'liqni saqlash, madaniyatni rivojlantirish uchun moddiy asos yaratadi.
Iqtisodiyotning real sektori holatiga quyidagilar ta'sir qiladi:
Iqtisodiyotning real sektori Ikkinchi jahon urushidan keyin oʻz taraqqiyotida bir necha bosqichlarni bosib oʻtdi.
-1945-1950 yillar - sanoatni harbiy ishlab chiqarishdan tinch relslarga yo'naltirish (konversiya);
-1950-1970 yillar iqtisodiyotning tez va samarali rivojlanishi bilan tavsiflanadi;
-1971-1991 yillar - nisbatan yuqori, ammo rivojlanish sur'atlarining susayishi. 1991 yildan boshlab o'tish jarayonida o'sishning sekinlashishi, tarmoqlararo nomutanosibliklarning paydo bo'lishi, kapital unumdorligining pasayishi, samaradorlik kapital qo'yilmalar, bozor tizimiga o‘tish bir qator tarkibiy, moliyaviy va tizimli inqirozlar bilan kechdi.
Iqtisodiyotning real sektori holatiga quyidagilar sezilarli ta'sir ko'rsatadi:

• 
  moliya bozori va eng yuqori darajada foiz stavkalari, bu korxonalarning qisqa muddatli va uzoq muddatli istiqbolga murojaat qilish qobiliyatini belgilaydi bank kreditlari aylanma mablag'larni to'ldirish va kapital qo'yilmalarni amalga oshirish;
  
• 
  mamlakat tashqi savdo balansi;
  
• 
  mamlakatdagi investitsiya muhiti, investitsiyalar uchun qulay shart-sharoitlarning mavjudligi, birinchi navbatda, bevosita;
  
• 
  investorlar huquqlarini kafolatlovchi, foydani repatriatsiya qilish imkoniyatlarini ta’minlovchi, xususiylashtirish natijalarini qayta ko‘rib chiqish mumkin bo‘lmagan sharoitlarni yaratuvchi davlat siyosati;
  
• 
  tashqi iqtisodiy faoliyatda cheklovlar mavjudligi yoki yo'qligi.
  

Iqtisodiyotning real sektori korxonalarining normal faoliyat yuritishi uchun ham tegishli soliq tizimi zarur.
Iqtisodiyotning birlamchi sektoriga qishloq xoʻjaligi, bogʻdorchilik, oʻrmon va baliqchilik, neft, foydali qazilmalar va tabiiy gaz qazib olish, togʻ-kon va tosh karerlari, suv sanoati kiradi. Ularning barchasini qazib oluvchi sanoatlar deb ta’riflash mumkin.
Ikkilamchi iqtisodiy sektor ko'pincha ishlab chiqarish sektori deb ataladi va ishlab chiqarish tarmoqlarini o'z ichiga oladi. Qurilish sanoati ham ushbu sektorga kiritilgan, lekin ba'zida shunday deb hisoblanadi alohida toifa qurilish bilan bir qatorda har xil turdagi xizmatlarni qamrab olganligi sababli.
Real sektor mahsulot ishlab chiqarish, ishlarni bajarish va xizmatlar ko'rsatish bilan tavsiflanadi. Bundan tashqari, unga ilmiy tashkilotlar va savdo tashkilotlari kiradi. Har qanday mamlakatning real sektori o'ziga bog'liq bo'lgan xususiyatlar bilan tavsiflanad.