Mavzu; Don va donni qayta ishlash ilmiy asoslari

MAVZU; Don va donni qayta ishlash ilmiy asoslari.

TOSHKENT KIMYO TEXNOLOGIYA INSTITUTI SHAHRISABZ FILIALI
FAN: Oziq ovqat texnologiyasi asoslari

REJA:

• DON EKINLARINING QISQACHA TAVSIFI
• Boshoqli ekinlar
• Bug'doy donining tuzilishi va kimyoviy tarkibi.
• Javdar, arpa, makkajo'xori, sholi va boshqa boshoqli ekinlarning qisqacha tavsifi.
• Donni saqlash.
• Donga tegishli standartlar.

Don - qishloq xo'jalik ishlab ehiqarishining muhim mahsuloti, inson

oziqasining asosi, mahsuldor ehorvaehilikni rivojlantirish uehun yem-xashak

bazasi hisoblanadi. Don ekinlarining o'ziga xos tomoni-inson organizmi

uehun o'ta qimmatli organik moddalarni sintezlashdan iborat Donda boshqa

dehqonehilik mahsulotlariga qaraganda ko'p miqdorda quruq moddalar

mavjud bo'lib, yetilgan don massasining 85 % ini tashkil qiladi. Bular,

asosan, yuqori qiymatga ega bo'lgan oqsil moddalari, hazm bo'ladigan

uglevodlardir. Donli ekinlar doni tarkibida 10-15 %, dukkakli ekinlar doni

tarkibida 28-30% yuqori sifatli oqsil mavjud:

Donli ekinlar insonning ovqatlanishi uehun oqsil va uglevodlar

manbayi va yuqori sifatli omixta yem mahsulotlari ishlab ehiqarish uehun

a'lo darajali xomashyo hisoblanadi. Oqsil va uglevodlardan tashqari

don va donni qayta ishlash mahsulotlari bir qator vitaminlar va mineral

moddalarning muhim manbayi ham hisoblanadi. Shu bilan birgalikda

donni oddiy sharoitlarda bir nee ha yillar davomida saqlash va uzoq

masofalarga tashish ham mumkin.

Boshoqli ekinlar

Boshoqli ekinlar (bug'doy, javdar, arpa, suli, tariq, sholi, makka- jo'xori, oq jo'xori) asosiy donli ekinlar hisoblanadi. Bug'doy, javdar va makkajo'xori oehiq urug'li ekinlarga kirib, bu ekinlarning donlari faqat meva qobig'i bilan qoplangan. Arpa, suli, tariq va sholi qobiqli ekinlarga kirib, ularning donlari meva qobig'idan tashqari yana gul qobig'i bilan ham o'ralgan. Ekish vaqtiga qarab bug'doy, javdar, arpa bahorgi va kuzgi turlarga bo'linadi. Bahorgi donlar bahorda, kuzgi navlar kuzda ekiladi. Qolgan o'simliklar, asosan, bahorda ekiladi.