Kelichev B
1
Mavzu: Ekologiya monitoring,ekologik ekspertiza va
ekologik nazorat
Reja:
1. Ekologik monitoringni amalga oshirishan maqsad va uning turlari
2. Ekologik ekspertiza tushunchasi,turlari va amalga oshirish tartibi
3. Ekologik nazorat tushunchasi va turlari
Kelichev B
2
O„zbekiston Respublikasi Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish Davlat
qo„mitasining
asosiy funksiyasi etib, ekologik monitoringni amalga oshiruvchi
yuqori organ ekanligi, ekologik qonunchiligidauning vakolatlari aniq belgilab
berilgan.
O„zbekiston Respublikasining “Tabiatni muhofaza qilish to„g„risida”gi
Qonunning 8-moddasida, atrof-muhitni muhofaza qilish davlat boshqaruvini
amalga oshirish Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish Davlat qo„mitasi
zimmasiga yuklatilgan. Respublikamizda “Tabiatni muhofaza qilish to„g„risida”gi,
O„zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2016 yil 23 avgustdagi 273-son
“2016-2020 yillarda O„zbekiston Respublikasida atrof tabiiy muhit monitoringi
Dasturini tasdiqlash to„g„risida”gi qarori “Muhofaza
etiladigan tabiiy hududlar
to„g„risida”gi, “Ekologik ekspertiza to„g„risida”gi, “O„simlik dunyosini muhofaza
qilish to„g„risida”gi, Xayvonot dunyosini muhofaza qilish va undan foydalani
to„g„risida”gi, “O„rmon to„g„risida”gi qonunlarva “Yer Kodeksi”qabul qilingan.
Ekologiya xozirgi zamonning keng miqyosidagi keskin ijtimoiy mummolaridan
biridir, uni haletish barcha halqlarning manfaatlariga mos bo„lib, sivilizatsiyaning
hozirgi kuni va kelajagi ko„p jihatdan ana shu muammoning hal qilinishiga
bog„liqdir”- deyao„zining “O„zbekiston XXI asr bo„sag„asida, xavfsizlikka tahdid,
barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari” nomli asarida ta‟kidlab o„tgan.
Mamlakatimizolimlariolib borgan tadqiqotlarda davlatning ekologik funksiyasini
amalga oshirish mexanizmida ekologik monitoringning o„rni va roli masalalari
yetarli darajada o„rganilmagan.
Shu sababdan, bu muammoni ham nazariy, ham
amaliy jihatdan tahlil etish bugungi kundagi dolzarb vazifalardan hisoblanadi.
Davlat
ekologik
monitoring
siyosatini olib borishda O„zbekiston
Respublikasida maxsus vakolatli davlat organlarining ekologik monitoringini
amalga oshirishga oid vakolatlari ilmiy-nazariy, mazmun mohiyati, huquqiy
tabiati, ekologik monitoringni amalga oshirishda atrof tabiy muhit to„g„risidagi
axborotlarni olish, qayta ishlash va ular asosida
boshqaruv qarorlarini qabul
qilishda maxsus vakolatli organlari funksiyasining o„rni katta ahamiyat kasb etadi.
O„zbekiston Respublikasi sog„liqni saqlash vazirligixuzuridagi Sanitariya-
epedimeologiya bosh boshqarmalarini tarmoqlararo (bir necha tarmoqlarni va bir
necha tabiiy resurslarni idora etuvchi) va tarmoqqa oid (ma‟lum bir tabiiy
resusrslarni idora etuvchi) organlarga bo„linishi hamda ular tomonidan amalga
oshiriladigan ekologik monitoring turlari, atrof
tabiiy muhitni muhofaza
qilish,tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va ularni qayta tiklash sohasida dalat
Kelichev B
3
monitoringini hamda tarmoqlararo boshqaruvini amalga oshiruvchi Ekologiya va
atrof muhitni muhofaza qilish Davlat qo„mitasining vakolatlarikatta ahamiyat kasb
etadi. Ekologik monitoringning mohiyati va maqsadi atrof-muhitning holatini
ilmiy asoslangan usullar bilan kuzatib borish, uning ifoslanish darajasini aniqlash
va sifat holatini baholash, atrof-tabiiy muhit holatidagi salbiy o„zgarishlar va
ularning salbiy oqibatlarini
oldindan aytib berish, (prognoz qilish), tabiiy
resurslardan foydalanish va antropogen faoliyat ta‟siri tufayli atrof-tabiiy muhit
holatidagi o„zgarishlarni kuzatish, aniqlash, baholash,
oldindan aytib berish
(prognozqilish), ularning istiqbolini belgilash to„g„risidagi axborotlarni olish,
yig„ish, saqlashdan iborat bo„lib, u o„z oldiga atrof tabiiy muhitni muhofaza qilish,
tabiiy resurslardan oqilona foydalanish, ekologik xavfsizlikni ta‟minlash,
fuqarolarning qulay atrof-muhitga ega bo„lishhuquqlarini ta‟minlashdan iboratdir.
Ekologik monitoring davlat ekologik funksiyasining shakllaridan biri
hisoblanganligi sababli, ekologiya sohasidagi davlat boshqaruvchi funksiyasitizim
mohiyati ekologik monitoring, ekologik nazorat,
ekologik ekspertiza, atrof tabiy
muhitni muhofaza qilish va tabiiy pesurslardan oqilona foydalanishni rejalashtirish,
hisob-kitob va davlat kadastrlarini yuritish, tabiiy resurslarni foydalanish uchun
berish
va
qayta
taqsimlash
1-modda.
Ekologik
ekspertiza
tushunchasi
Ekologik ekspertiza deganda rejalashtirilayotgan yoki amalga oshirilayotgan
xo„jalik va boshqa xil faoliyatning ekologik talablarga
muvofiqligini belgilash
hamda ekologik ekspertiza obyektini ro„yobga chiqarish mumkinligini aniqlash
tushuniladi.