Mavzu: Fizikadan magnit maydonni tavsiflovchi kattaliklar

Elektromagnit induksiyani asosiy qonuni. Zanjirda elektr toki mavjud bo`lishi uchun E.Yu.K. bo`lishi kerak. Shuning uchun induksion tokning paydo bo`lishi konturda ma’lum induksiya elektr yurituvchi kuch paydo bo`lishini ko`rsatadi. Faradey tajribalari natijalarini analiz qilib, ingliz fizigi Jeyms Maksvell yopiq konturda paydo bo`layotgan induksiya elektr yurituvchi kuchi kontur orqali o`tayotgan magnit induksiyasi oqimining o`zgarish tezligiga teng degan xulosaga keldi, ya’ni e (1)

e_ind va  ning yo`nalishlari chap vint qoidasi asosida aniqlanadi.

Bu Faradey-Maksvell qonuni bo`lib, elektromagnit induksiyaning asosiy qonunini matematik ifodasidir. Bu ifoda Faradey va Lens qonunlarini birlashtiradi. Nemis fizigi G.Gelmgols elektromagnit induksiyaning asosiy qonuni Bu Faradey-Maksvell qonuni bo`lib, elektromagnit induksiyaning asosiy qonunini matematik ifodasidir. Bu ifoda

Bu Faradey-Maksvell qonuni bo`lib, elektromagnit induksiyaning asosiy qonunining matematik ifodasidir. Bu ifoda Faradey va Lens qonunlarini birlashtiradi. Nemis fizigi G.Gelmgols elektromagnit induksiyaning asosiy qonuni energiyani saqlanish qonunining natijasidir deb qaradi. Magnit maydonda joylashgan ixtiyoriy shakldagi kontur elektr yurituvchi kuchi e bo`lgan manbaga ulangan bo`lsin. Bu manbaining dt vaqt ichida bajargan ishi

dA=eIdt (2)

chunki P=A/t p=Iu, p=Ie bo`ladi.

Bu ishning bir qismi elektr qarshiligi R bo`lgan konturdan Joul issiqlik Q sifatida ajralib chiqadi.

dA₁=Q=I²Rdt (3)

qolgan qismi esa magnit maydonidagi tokli konturrni bir vaziyatdan ikkinchi vaziyatga ko`chirish uchun bo`ladi.

Bunda bajarilgan ish dA₂=IdФ (4)

Energiyani saqlanish qonuniga asosan

dA=dA₁+dA₂ (5)

yoki Iedt=I²Rdt+IdФ (6)

bundan  (7)

yoki  (8)

bu yerda  (9)

Demak, magnit maydonda tokli kontur vaziyatining o`zgarishi bu kontur bilan chegaralangan yuza orqali o`tuvchi magnit oqimining o`zgarishiga sababchi bo`layotgan bo`lsa, konturda qo`shimcha elektr yurituvchi kuch paydo bo`ladi. Bu induksiya elektr yurituvchi kuchdir.

SI tizimida.

Demak kontur yuzi orqali o`tuvchi magnit oqimi 1 Vb/s tezlik bilan o`zgarsa, konturda vujudga kelayotgan manduksiya elektr yurituvchi kuchi 1 V ga teng bo`ladi.