Mavzu: Harkatning muskulli va muskulsiz formalari. Fotobialogiya muomolari. Bialogik oksidlanish. Hujayraga signal tranduksiya Sistema haqida umumiy ma’lumotlar

kamayib boruvchi
qiymatga, hosil bo’luvchi moddalar 
kontsentratsiyasi 
ortib boruvchi
qiymatga ega bo’ladi.
Kimyoviy reaktsiyada haqiqiy va o’rtacha tezlik qiymatlari farqlanadi.Agar modda 
kontsentratsiyasining cheksiz qisqa vaqt dt davomida o’zgargan cheksiz kichik miqdorini 
dS bilan belgilasak, unda reaktsiyaning haqiqiy tezligi quyidagicha ifodalanadi:
vq 
+ 
dS/ 
dt 
. 
Kimyoviy reaktsiyada moddaning kontsentratsiyasi t1 qiymatdan t2 qiymatga qadar 
mahlum bir vaqt ichida C1dan C2 gacha o’zgarganda, kimyoviy reaktsiyaning o’rtacha 
tezligi 
quyidagicha 
ifodalanadi:
vq + S1S2/ t2 –t1 . 
Bunda kimyoviy reaktsiya tezligi musbat (+) qiymatga ega bo’ladi. Agar reaktsiya 
tezligi dastlabki moddalardan birining kontsentratsiyasi kamayishi bilan aniqlansa,
dS/ dt tenglik oldiga manfiy ishora (-) qo’yiladi. Agar reaktsiya tezligi reaktsiya 
mahsulotlaridan birining o’zgarishlari bilan aniqlansa tenglik oldiga musbat (+) ishora 
qo’yiladi.
Kimyoviy reaktsiya tezligiga reaktsiyaga kirishayotgan dastlabki moddalar 
xususiyatlari, kontsentratsiyasi,harorat,bosim,katalizator va ingibitor moddalar, yorug’lik, 
muhitning rN-ko’rsatkichi kabi omillar kuchli tahsir ko’rsatadi.
Gulberg va Vaage qonuni
Kimyoviy reaktsiya tezligi reaktsiyaga kirishayotgan moddalarning kontsentratsiyasiga 
to’g’ri ‘ro’ortsional.
Bu qonunga muvofiq, A+V→S ko’rinishda amalga oshuvchi kimyoviy reaktsiyada 
reaktsiya tezligi kuyidagicha ifodalanadi:
v qk[A]۰ [B] 
Bu yerda: v –kimyoviy reaktsiya tezligi, [A],[B]- kimyoviy reaktsiyaga kirishayotgan 
AvaV moddalarning molg’/l b-n ifodalangan konts., K-tezlik konstantasi. 
Agar A qB q1 bo’lsa, u holda v qk ga teng bo’ladi. Demak,
K-qiymat reaktsiyaga kirishayotgan moddalarning kontsentratsiyasi 1 molg’/l ga teng 
bo’lgan holatdagi reaktsiya tezligi,yahni solishtirma tezlik hisoblanadi. K-qiymati 
reaktsiyaga kirishuvchi reagentlar tabiatiga, haroratiga va katalizatorlar ishtirokiga bog’liq 
bo’lib, moddalar kontsentratsiyasiga bog’liq emas. 
Kimyoviy reaktsiya tezligiga harorat o’zgarishlari-ning tahsiri asosida quyidagi jarayon 
yotadi.Yahni kimyo-viy reaktsiyalarda reaktsiyaga kirishuvchi atom va molekula-larning 
qo’zg’alish holatiga o’tishi natijasida ularning reaktsiyaga kirishish faolligi ortadi. Bu 
zarrachalarning qo’zg’alish holatiga o’tkazish uchun reaktsiya haroratini oshirish talab 
etiladi. 
Kimyoviy reaktsiya tezligiga harorat o’zgarishlariga bog’liq o’zgarishini dastlab 
Ya.Vant-Goff tajribalar asosida kashf qilgan va bu qonuniyat quyidagicha ifodalanadi:
Vant-Goff qonuni 

Harorat har 10° Sga oshirilganda kimyoviy reaktsiya tezligi o’rtacha 2-4 marta 
ortadi.
tqV0γ 
∆t/10 

---

14 
Bu tenglamada γ-harorat 10° Sga ko’tarilganda kimyoviy reaktsiya tezligining necha 
marta ortishini ko’rsatuvchi sonni ifodalaydi.

Kolloidli eritmalar berish qobiliyatiga ega. 

Suvda katta miqdorda bo’kadi — bu esa gidrofil xususiyatni beradi. 

Katta o’lchami bilan yarim o’tkazuvchi membranalardan o’ta olmaydi.

Denaturatsiyalanish qobiliyatiga ega. 

Kuchli kislotalar bilan ishlanganda oqsillar molekulyar massasi kichik bo’lgan 
fragmentlarga -’e’tidlar (yoki ‘oli’e’tidlar) ‘archalanadi. 

oqsilni gidroliz jarayonida «elementar zarrachalarga» - aminokislotalarga 
‘archalanadi.