Mavzu: Innavatsion ta’lim texnologoyalari tushunchasi, uning ta’riflari, metodikadan farqi

Maktabgacha ta'lim tizimining asosiy hujjati Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiya, Qozog'iston Respublikasining "Ta'lim to'g'risida" gi qonuni qoidalarini amalga oshiradigan Qozog'iston Respublikasining maktabgacha ta'lim va tarbiya davlat majburiy standartidir.
Maktabgacha tarbiya - bu Qozog'iston Respublikasi uzluksiz ta'lim tizimining birinchi darajasidir, bu yosh va individual xususiyatlarni hisobga olgan holda bolaning shaxsini shakllantirish va rivojlantirish uchun sharoit yaratadi.Bolalarning maktabgacha ta'lim va tarbiya olish huquqi maktabgacha ta'lim muassasalari tarmog'i, bolalar uylaridagi maktabgacha guruhlar va etim bolalar va ota-ona qaramog'isiz qolgan bolalar uchun maktab-internatlar, maktabgacha sinflar, maktabdan tashqari tashkilotlarda maktabgacha guruhlar tomonidan ta'minlanadi.
Maktabgacha ta'lim va tarbiyaning asosiy maqsadlari:

bolalar hayoti va sog'lig'ini muhofaza qilish, ularni sog'lom turmush tarzi qadriyatlari bilan tanishtirish;

bolaning shaxsiyatini uyg'un rivojlantirish, uning manfaatlarini qondirish va umuminsoniy va milliy qadriyatlar bilan tanishish asosida qobiliyatlarni rivojlantirish;
bolaga ijtimoiy, ijtimoiy, toiy va ma'naviy fazilatlarini shakllantirish;
bolaning rivojlanishidagi og'ishlarni zaruriy tuzatishni amalga oshirish;
kommunikativ, kognitiv, o'yin va boshqa faoliyatni rag'batlantirish; bilimlarni egallashga bo'lgan ehtiyojni shakllantirish;
tashabbuskorlik, qiziquvchanlik, o'zboshimchalik, ijodiy o'zini namoyon qilish qobiliyatini rivojlantirish;
har bir bolaning hissiy farovonligini ta'minlash, uning ijobiy o'zini o'zi anglashini rivojlantirish.
Ushbu maqsadlarni amalga oshirish maktabgacha ta'lim dasturlarining majburiy minimal tarkibini, maktabgacha ta'lim tashkilotlari tarbiyalanuvchilarining o'qish yuklamasining maksimal miqdorini va maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanish darajasiga qo'yiladigan talablarni belgilashga yagona yondashuvni talab qiladi, bu davlat tomonidan majburiy ravishda ta'minlanadi.Qozog'iston Respublikasida maktabgacha ta'lim tizimini isloh qilishni tartibga soluvchi me'yoriy hujjatlarning yuqoridagi tahliliy sharhi, ular asosan quyidagi strategik vazifalarni hal qilishni ta'minlaydi degan xulosaga kelishimizga imkon beradi:
Qozog'istondagi maktabgacha ta'lim muassasalarida ta'lim va tarbiya, ularning mulk turidan qat'i nazar, umumiy standartga muvofiq amalga oshiriladi. Maktabgacha tarbiya bo'yicha umumiy ta'lim dasturlari to'laqonli jismoniy rivojlanish, bolaning hayotini himoya qilish va sog'lig'ini mustahkamlash, nutq va ona tilini rivojlantirish, muloqot madaniyati, bolaning ijodiy qobiliyatlarini vizual, badiiy, nutq va musiqiy faoliyat. Har bir dastur doirasida bolani har tomonlama rivojlantirish beshta asosiy yo'nalish bo'yicha amalga oshiriladi: "Salomatlik", "Muloqot", "Idrok", "Ijodkorlik", "Jamiyat".
"Algashgygadam"
Bolalarni maktabgacha tarbiyalash va tarbiyalash ushbu dasturdan boshlanadi. U 1 yoshdan 3 yoshgacha bo'lgan bolalar uchun mo'ljallangan. Dasturda ustuvor o'rin jismoniy faoliyatga, bola va tengdoshlari va kattalar o'rtasidagi aloqa asoslariga beriladi.
"Zerek Bala"
Bu Qozog'iston Respublikasi Davlat ta'lim standartining maktabgacha ta'lim va tarbiya bo'yicha hozirgi talablariga javob beradigan yangi dasturlar to'plamining davomi. Dastur 3-5 yoshdagi bolalar uchun mo'ljallangan. Bu uning qobiliyatlari, ehtiyojlarini anglash orqali bolaning jamiyatdagi hayoti jarayoniga asoslanadi. Dastur shuningdek, yuqoridagi beshta ta'lim yo'nalishi bo'yicha bolaning bilim manfaatlariga mos keladigan ta'lim blokini o'quv jarayoniga kiritishni nazarda tutadi.
"Biz maktabga baramiz"
Maktabgacha tarbiya va o'qitish bo'yicha uchinchi va eng katta dastur 5-6 yoshdagi bolalar uchun mo'ljallangan. "Salomatlik" ta'lim sohasida sog'lom turmush tarzi qoidalariga ongli ravishda rioya qilishni shakllantirish, jismoniy va irodaviy fazilatlarni rivojlantirishga alohida e'tibor qaratiladi. "Aloqa" ta'lim sohasi izchil nutqni rivojlantirishga, mazmunli monolog va dialogni qurish qobiliyatini rivojlantirishga qaratilgan. "Idrok" ta'lim sohasida bolani atrofdagi dunyoda harakat qilish, taqqoslash, tahlil qilish, umumlashtirish va boshlang'ich qidiruv faoliyati bilan shug'ullanish o'rgatiladi. "Ijod" ta'lim sohasi turli xil badiiy qobiliyatlarni shakllantirish uchun javobgardir. "Socium" ta'lim zonasi bolani o'z me'yorlari, qadriyatlari, an'analari va qoidalariga ega bo'lgan jamiyatda keyingi hayotga tayyorlaydi.

Rivojlangan xorijiy davlatlardagi ta’lim – tarbiya va maktab haqida yuqorida bayon qilingan eng yaxshi tajribalarni o‘z ta’lim tizimimizda joriy qilish Respublikamiz o‘z mustaqilligini qo‘lga kiritgandan keyin boshlandi.

Bu sohda bizga YUNISEF, YUNESKO kabi Xalqaro tashkilotlar, xorikiy davlatlarning O‘zbekisgondagi elchixonalari amaliy yordam bermoqdalar. Respublikamizdagi ta’lim muassasalari ta’limni takomillashtirish bo‘yicha xorijiy davlatlar bilan hamkorlikning barcha shakllaridan foydalanayotirlar.
RespublikamIZ Oliy majlisining 1 - chakiriq 1X-sesiyasida - ta’limga oid ikki muhim xujjat — «Ta’lim to‘g‘risida»gi Qonun «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»nyang qabul qilinishi mmamlakat ta’limini jahon andozalariga, rivojlangan xorijiy davlatlardagi ta’lim-tarbiya va maktab saviyasiga olib chiqishda ulkan vokea bo‘ldi.
Bizning maktabimiz jaxonda eng ilgor maktablar bo‘lib qolishiga Respublika rahbariyati va hukumati tomonidan hamma shart sharoit yaratilmoqda. Bizning ta’lim tizimlarimiz ham jaxonda e’tirof etilgan ta’lim tizimlaridan biridir. SHu tufayli ham AQSH, YAponiya, Germaniya, Fransiya, Buyuk Britaniya kabi rivojlangan mamlakatlar ta’limining ustalari bilan o‘tkazilgan uchrashuvlar va mulokotlarda Respublikamiz ta’limi tizimiga yukori baxo berildi.
SHuni ta’kidlash lozimki, Respublikamiz xalq ta’limi xodimlari oldida hozirgi kunda eng muhim vazifa - mustakil O‘zbekistonning xozirgi ta’lim tizimlarini istiqlol ruhi bilan takomillashtirish, uni o‘zimizning mumtoz pedagogika an’analari bilan boyitish, chet el pedagogikasidagi ilg‘r jixatlarni o‘zlashtirish, yangi - yangi samarali o‘quv predmetlarini ta’lim tarkibiga kiritish bilan jahon davlat standartlari darajasiga olib chikishdir. Buning uchun esa bizning iqtisodiy rivojlangan xorijiy davlatlardagi quyidagi ilg‘or tajribalarni ta’lim tizimimizda qo‘llay bilishimiz maqsadga muvofiqdir. CHunonchi :
Agar biz AQSH pedagogikasidagi:
a) bolani o‘z kuchi imkoniyatiga ishonch ruhida tarbiyalash;
b) o‘quvchining eng kichik shaxsiy imkoniyatlarini ro‘yobga chikarish uchun kurash;
v) bolani kamsitmaslik, insoniy kadriyatlarni va g‘ururini erga urmaslik;
g) o‘quvchining ilk davridanoq kasb-korga yo‘naltirish;
d) Vataniga faxr va iftixor ruxida tarbiyalash va x.k
YAponiya ta’limidagi:
a) bolyani maktabga puxta tayyorlash
b) kichkintoylar ta’lim va tarbiyasiga ota-onalar masuliyatini kuchaytirish;
v) o‘quvchilarni nafosat, jismoniy kamolatiga berilayotgan e’tibor;
g) o‘qituvchi kadrlarga yuksak talabchanlik;
d) yosh talant sohiblari bilan olib borilayotgan izchil ishlar.
Germaniya ta’limidagi:
a) tabaqalashtirib o‘kitishga berilayotgan jiddiy e’tibor;
b) o‘quvchilarning mehnat, ta’limini mustahkamlash;
v) kasbga yo‘naltirish.
Fransiya ta’limidagi:
a) maktabgacha tarbiyadanoq o‘quvni predmetlashtirib tashkil etish;
b) boshlang‘ich ta’limni uch boskichda puxta amalga oshirish;
v) o‘quvni didaktik vositalar bilan ta’minlashga berilayottan katta e’tibor;
g) o‘quv muassasalarining turli firmalar, konsernlar, korxonalar mustahkam aloqalari va boshqa ibratli jihatlar bizning ta’limga ham ko‘chsa, bizning pedagogakamiz olga qarab dadil qadam bosgan bo‘lar edi.
Albatta, ta’limga xar qanday yangilik, o‘zgartirish jiddiy tahlillar, tajribalar asosida kirib keladi. «Zo‘rlab tiqishtirish» bizning uslubiyot emas. Ayni paytda ta’limni bir saviyada qotib kolishiga ham yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi. SHu sababli ham, har bir pedagog, har bir tadkshkotchi maorifimiz uchun jon kuydiradigan, elim deb, yurtim deb kuyib yonadigan bo‘lmasa, «o‘z shaxsiy manfaatlarim uchun davlat menga nima berdi emas, balki mei davlat ravnaqi uchun nima qildim» degan mulohazalar yuritadigan iqtidorli kadrlarni tayyorlashimiz kerak.