Mаvzu: jismonit tarbiya darsida pedagogik nazorat

Joriy nazorat-O`qituvchi tamonidan o`quvchilarning har bir o`quv ishini muntazam nazorat qilishni hamda ularning o`rganilgan mavzularni o`zlashtirish bo`yicha bilikm, ko`nikma va malakalari darajasinitekshirish fanning har bir mavzusi bo`yicha kundalik ballar qo`yib borishini nazarda tutadi.Joriy nazorat o`qituvchini har bir o`quvchining o`quv faoliyati bo`yicha tezkor ma`lumotlar bilan ta`minlaydi, o`qitish jarayonini boshqarishda yaxshi natija beradi.
Oraliq nazorat-bu o`quvchilar tamonidan mazkur fanning muayyan bob yoki bol`imlarining o`zlashtirilganligini tekshirish oraliq nazoratni o`qituvchi dars jadvali asosida darsda o`quv materialining o`ziga xos xususiyatini hiaobga olgan holda o`tkazadi.
Oraliq nazorat o`tkazishdan oldin o`quvchilar ogohlantiriladi. Har bir oraliq tekshirish alohida- alohida shkala asosida baholanadi.
Yakuniy nazoray-choraklik, yarim yillik, yillik va davlat attestatsiyasi sinovlari singari turlarga bo`linadi. Yakuniy nazorat og`zaki, yozma, test hamda amaliy topshiriqlarni bajarish metodlari asosida o`tkaziladi.Nazoratning shakli o`quv ishini tashkil etish shakliga bog`liq bo`ladi. O`qituvchi uni mavzudan kelib chiqib tanlaydi. Nazoratning asosiy besh shakli mavjud;
-Nazoratning ommaviy frontal shakli o`qituvchi o`quvchilarga materialning ma`lum bir hajmi bo`yicha savol beradi, o`quvchilar unga qisqa javob beradi
-Nazoratning guruhli shaklida o`quvchilarnining ma`lum bir qismi nazorat qilinadi. O`qituvchi tamonidan o`quvchilar guruhiga vazifa beriladi va uni shu guruh bajaradi.guruh ishlayotgan vaqtda qolgan guruh bosh qolmaydi, ular o`rtoqlarining bajargan ishlarini baholash uchun o`z ustilarida ishlab o`tiradi.
-nazoratning individual shaklidan har bir o`quvchinig bilim , ko`nikma va malakasi bilan mukammal tanishish uchun foydalaniladi.
Nazoratning bu shaklida o`quvchilar javob berish uchun sinf taxtasi oldiga chaqiriladi;
-Nazoratning kombinatsiyalangan(biriktirilga)shakli individual nazoratni ommaviy guruhli shakllar bilan birlashtirishni taqoza etadi. Bu nazorratdan hajmi kata mavzularni barcha o`quvchilardan so`rash kerak bo`lgan vaqtda foydalaniladi. Har bir o`quvchiga alohida topshiriq berladi va bir vaqtda bir nechta o`quvchini tekshirish mumkin bo`ladi,
-O`z-o`zini nazorat qilish shakli ta`lim jarayonida ichki aks aloqaning bo`lishini ta`minlaydi. Nazoratning bu shakli psixologik mezonlarga asoslanadi. Unung samaradorligi o`qituvchining kasbiy mahoratiga bog`liq bo`ladi;
O`quvchilarning o`quv faoliyatini nazorat qilish metodlari quyidagilar:
Og`zaki tekshirish, yozma tekshirish, amaliy topshiriqlarni bajarishgaasoslangan tekshirish, uy vazifalarini tekshirish.
4. O`zbekiston Resbublikasining <>gi Qonuni . Mustaqillik yillarida,O`zbeiston Respublikasida, uzluksiz ta`lim tizimini takomillashyirish ustuvor yo`nalish sifatida e`tirof etildI.
O`zbekiston Respublkasi oliy Majlisida IX sessiyasida qabul qilingan O`zbekiston Respublikasining<>gi Qonunida uzluksiz ta`lim tizimining mohiyati, yo`nalishlari, ta`lim mazmuni, ta`limining huquqiy asoslari batafsil ochib berilgan. Mazkur me`yoriy hujjat mazmunida quydagilar ifodasini topgan:

1. 
   fuqarolarga ta`lim, tarbiya berish, kasb -hunar i`rgatishning hquqiy asoslari;
   
2. 
   ta`lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy tamoyillari;
   
3. 
   har kimning bilim olishdan iborat konstitutsiyaviy huquqi;
   
4. 
   pedagogk faoliyat bilan shug`ullanish huquqi;
   
5. 
   ta`lim muassasasining huquqiy m \aqomi;
   
6. 
   ta`lim tizimi va turlari;
   
7. 
   ta`lim jarayoniqatnashchilarini ijtimoiy himoya qilish;
   
8. 
   ta`lim tizimini boshqarish.
   

O`zbekiston Respublikasining “Ta`lim to`g`risida”gi Qonunida alohida urg`u berilganidek, ta`limni tashkil etishning asosiy maqsadi- jamiyatda intelliktual va ilmiy potensialni revojlantiurish, jamiyat, oila va davlat oldidagi burchi, javobgarligini anglaydigan barkamol va mustaqil fikrli shaxsni shakllantirishdan iborat.
Ta`lim sohasidagi davlat siyosatinig asosiy tamoyillari. O`zbekiston Respublikasining “Ta`lim to`g`risida”gi Qonuning 3-moddasida ta`lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy tamoyillari ko`rsatib o`tilgan. Ular quyidagilardan iborat;
Kichik guruhlarga boʼlib dars oʼtish samarali boʼlishi uchun quyidagi qoidalarga amal qilish zarur:
1. Dars materialani oʼzlashtirish jaraѐnida talabalar jamoa boʼlib ishlashi kerak.
2. Har bir guruhda albatta aʼlochilar boʼlishi, kichik guruh tarkibi aralash boʼlgani ( qizlar, yigitlar ) maʼqul.
3. Butun guruh va alohida talabani taqdirlash tizimi koʼzda tutilgan boʼlishi lozim.
Tadqiqotlar yana shuni koʼrsatadiki, oʼquvchi, talabalarni kichik guruhlarga boʼlib dars oʼtishni tashkil etishning oʼzi yetarli emas ekan. Kutilgan natijaga erishish uchun yana ikki komponent: guruhni ragʼbatlantirish va shaxsan masʼuliyatni his qilish mexanizmi va uni
ragʼbatlantirish tizimini ishlab chiqish kerak ekan. Аgarda guruh miqѐsida ragʼbatlantirish yetarli boʼlmasa, guruh aʼzolari oʼz oʼrtoq-lari oʼtilaѐtgan darsni oʼzlashtirishiga uncha ahamiyat bermay qoʼyadi.
Guruhlarni kichik guruhlarga boʼlishni qanday qoidalar ѐki tamoyillar asosida amalga oshirish lozim, guruhlar qanday tuzilganda yuqori samara beradi degan savolga aniq javob, universal qoida yoʼq. Guruhlarni kichik guruhlarga boʼlishda:
a) qoʼyilgan taʼlim maqsadlari, shakli, natijasi;
b) beriladigan topshiriq, texnologik xarita boʼyicha qoʼllashni moʼljallagan taʼlim metodi va usullarini hisobga olishimiz kerak.
Oʼquvchi-talabalarni kichik guruhlarga boʼlishda tasodifiy belgidan foydalanishimiz mumkin:
auditoriyada joylashganliklariga qarab boʼlib chiqish mumkin. Oʼqishdagi natijalariga koʼra:
- baravarlashtirish guruhi sifatida tashkil qilinganda, kichik guruhlarga turla darajada oʼqiydigan talabalar birlashtiriladi.
- qoʼllab-quvvatlash va rivojlantirish guruhi tarzida tashkil qilinganda, iqtidorli talabalar, oʼqish darajasi nisbatan pastroq guruhlarga ajratiladi.
Bajariladigan topshiriqqa koʼra juftlikni, 4-5 kishidan iborat ѐki undan koʼp oʼquvchi-talabalardan tashkil topgan guruhlarga boʼlish mumkin.
Kichik guruhlarni faoliyat koʼrsatishi vaqti, bir top-shiriqni bajarguncha amal qiladigan guruhlar, bir necha mashgʼulot mobaynida birgalikda ishlaydigan guruhlar, tarkibi oʼzgarib turuvchi guruhlar tarzida tashkil etish mumkin.


XULOSА
Oʼzbekistonda jismoniy tarbiya va sport tizimini shakllantirish, uni yanada ommaviylashtirish hamda aholining kundalik yehtiyojiga aylantirish ushbu sohani ilmiy asosda tashkil qilishni taqazo yetadi. Ayniqsa oʼzbek sportini raqobatbardosh bosqichga koʼtar ish, uni xalqaro miqyosga olib chiqish faqat ilmiy izlanishlar, chuqur tadkiqotlar yevaziga amalga oshirilishi mumkin. Binobarin, soxa boʼyicha taʼlim olayotgan har bir boʼlajak mutaxassis ilmiy-nazariy jihatdan toʼla-toʼkis qurollangan, oʼz kasbining ustasi, zamonaviy, ilgʼor ilmiy-tadqiqot uslublarini oʼzlashtirgan boʼlishi tozim. Institut talabalari, shu jumladan basketbol boʼyicha oʼquv rejasidagi barcha fanlar qatori ilmiy-tadqiqot ishlari boʼyicha ham zarur bilim, malaka va koʼnikmalami yegallashlari shart. Talabalaming ilmiy-tadqiqot ishlari birinchi navbatda sportchilaming umumiy va maxsus jismoniy tayyorgarligi hamda texnik- taktik malakalarini takomillashtirishga, oʼquv trenirovka jarayonini shakllantirish, jumladan qoʼllaniladigan trenirovka va musobaqa yuklamalarini sportchining jismoniy-funksional imkoniyatlariga muvofiqligini aniqlashga qaratilishi darkor.
Hujumda oʼyin taktikasi rivojlanishining zamonaviy tendensiyalari avvalo jamoaviy kelishilgan harakatlar va hujumni rivojlantirish tezligini oshirish vazifalarini hal yetilishida ifodalanadi. Birinchi tempdagi hujumda yutib olingan ochkolar foizi doimo oʼsib boradi. Biroq oʼyinni jadallashtirish gʼoyasini tezlashtirish mutlaqlashtirish oʼyinchilar harakatida maqsadga muvofiqlik tamoyilining buzilishiga ham olib keladi. Hujum tezligini oshirishga intilish amaliyotda toʼpni qabul qilish trayektoriyasi pasaytirilishiga va hujumchi sakrashda zarba berishdan foydalanishiga olib keladi. Standart, oson vaziyatlarda toʼpni past qabul qilish ham, hujumchi sakrashda zarba berishi ham, raqibga qaraganda hujum qilayotgan jamoaga koʼproq muammolar keltiradi. Pasaytirilgan trayektoriyada qabul qilishda toʼp baʼzida raqib tomonga uchib oʼta olmaydi yoki yuqori tros zonasiga tushadi, bunda, ayniqsa, toʼr chetidan uzatishni bajarishda toʼpni oʼynash qiyinlashadi. Toʼpni qabul qilishning past trayektoriyasi koʼpincha bogʼlovchi oʼyinchiga uzatishning yoʼnalishini qiyinlashtiradi, bu yesa toʼsiqchilar harakatini yengillashtiradi. Bunda raqib jamoasi toʼsiqchilari, toʼp uzatilganda, doimiy tayyorgarlik holatida turadilar va koʼproq oʼz hujumchilari harakatlariga yeʼtibor qaratadilar. Ular ham himoyachilar ham, hujumga qarshi turishga doimo tayyor boʼladi. Toʼpni qabul qilish balandligi ular uchun muhim ahamiyatga yega boʼlmaydi. Jamoa oʼyinining har qanday taktikasi uning oʼyinchilarini individual, guruhli va jamoaviy harakatlaridan vujudga keladi. Hujum oʼyinidagi jamoaviy taktika oldingi chiziqdagi yoki orqa qatordan chiquvchi bogʼlovchi oʼyinchi orqali amalga oshiriladi. Jamoa hujumi birinchi uzatishdan ham, ikkinchi uzatishdan ham bajarilishi mumkin. Yuqorida qarab chiqilgan jamoa tizimlari doirasida toʼp turlicha doirada turlicha tezlikda: tez yoki sekin oʼynalishi mumkin.