Mavzu: Kirish Xavfsizlik texnikasi o’rganish. Avtomobil tuzulishi xaqida umumiy ma’lumot

Tormoz yuritmasining turlari.

Tormoz yuritmasining vazifasi o’aydovchi tormoz pedalida yoki tormozrichagida o’osil ilgan kuchni tormoz mexanizmiga yetkazish yoki tormoz mexanizmini ishga tushiradigan energiya manbaini bosharishdan iborat.

Tormoz yuritmasi tormoz mexanizmlarini oson, tez va bir vatda ishga tushirishi kerak va tormoz mexanizmlariga yetkazilayotgan kuchlarni kerakli midorda tasimlab borishi kerak. Shuningdek tormoz yuritmasi tormoz pedalidagi kuch bilan tormoz mexanizmlarini ishga tushiruvchi kuchlar orasidagi mutanosiblikni ta’minlab borishi zarur. Tormoz yuritmalari yuori FIK ga ega bhlishi, konstruksiyasi sodda bhlishi va foydalanishda ishonchli bhlishi kerak.
Tormoz yuritmalari mexanik, gidravlik (suyulik yordamida), pnevmatik (o’avo yordamida), elektrik yoki kombinatsiyalashgan (pnevmogidravlik, pnevmoelektrik va o’.z.) turlarga bhlinadi.
Mexanik tormoz yuritmasi richag, torti, valik va troslardan iborat bhlib, shu detallar orali tormoz pedalidagi kuch tormoz mexanizmlariga uzatiladi. Mexanik tormoz yuritmasi tormoz mexanizmlarini bir vatda ishga tushishini va tormoz mexanizmlariga uzatilayotgan kuchlarni mutanosib tasimlanishini ta’minlab bera olmaydi. Sharnirli birikmalarning va tayanchlarning khpligi ishalanishga sarflanadigan energiyani khpaytiradi. Shuning uchun bu yuritmalarda FIK ancha past. Yuorida sanab htilgan kamchiliklari o’isobiga mexanik tormoz yuritmasi ishchi tormoz tizimlarida ishlatilmaydi. Lekin avtomobillarni hz joyida chegaralanmagan vat mobaynida ushlab turish uchun mexanik tormoz yuritmasi thxtatib turish tormoz tizimida keng hllaniladi.
Gidravlik tormoz yuritmasi gidrostatik o’isoblanadi, ya’ni tormozlanish vatida gidravlik tormoz yuritmasining o’amma ismida suyulik bosimi bir o’il oshadi va shu bosim o’isobiga pedaldagi kuch tormoz mexanizmlariga uzatiladi.
22.4-rasm. Gidravlik yuritmali ishchi tormoz tizimining sxemasi

1 va 2-oldingi sildiraklardagi diskli tormoz mexanizmlari; 3-tormoz yuritmasining old konturi; 4-asosiy tormoz silindri; 5-vakuum kuchaytirgich; 6-tormoz pedali; 7-tormoz yuritmasining ora konturi; 8-tormoz kuchlarini rostlagich; 9 va 10-ora sildiraklarning barabanli tormoz mexanizmlari

Gidravlik yuritmali ishchi tormoz tizimining prinsipial sxemasi 22.4-rasmda khrsatilgan. Yuritma tormoz pedali 6 dan, vakuum kuchaytirgich5 dan, asosiy tormoz silindri 4 dan, oldingi 1, 2 va ora 9, 10 sildirak tormoz mexanizmlarining silindrlaridan, tormoz kuchi rostlagichi 8 dan va o’amma silindrlarni birlashtiruvchi trubkalar 3, 7 lardan tuzilgan. Asosiy tormoz silindri va sildirak silindrlari, shuningdek barcha trubkalar suyulik bilan thldirilgan. Tormoz pedali 6 bosilganda asosiy tormoz silindrining porsheni suyulikni trubkalar orali sildirak silindrlariga siib chiaradi. Suyulik sildirak silindrlarining porshenlarini o’ar tarafga siljitadi va shuning natijasida tormoz kolodkalari barabanga siiladi. Kolodka va baraban orasidagi tirish yuolgandan keyin asosiy silindrdagi suyulikning sildirak silindrlariga uzatilishi thxtaydi. Agar tormoz pedaliga hyilgan kuch yana davom ettirilsa, yuritmadagi suyulik bosimi osha boshlaydi va bir vatda o’amma sildiraklarda tormozlanish o’osil bhladi. Sildiraklardagi tormozlanishning baravar boshlanishi va tormoz pedalidagi kuch bilan tormoz mexanizmlarini ishga tushiruvchi kuchlarning hzaro botsliligini gidravlik yuritmaning ishlash prinsipi ta’minlab beradi.

Tormoz pedaliga ta’sir etayotgan kuch olinganda pedal prujina ta’sirida hzining avvalgi o’olatiga aytadi. Shuningdek, prujina ta’sirida asosiy tormoz silindrining porshenlari o’am hzining avvalgi xolatiga aytadi. Tormoz mexanizmidagi prujinalar xisobiga kolodkalar xam avvalgi xolatiga aytib, sildirak silindrlarining porshenlari orali suyulikni trubkalardan asosiy silindrga siib chiaradi.

Tormoz tizimi ishlashining ishonchliligini oshirish uchun gidravlik tormoz yuritmasi ikki konturli ilib tayyorlanadi. Masalan: Neksiya, VAZ avtomobillarining ishchi tormoz tizimi ikki konturli ilib ishlangan.
Gidravlik tormoz yuritmasining afzalliklari uyidagilardir: sildirak silindrlari porshenlarining hlchamlarini hzgartirish xisobiga sildiraklar va khpriklarga tasimlanayotgan tormoz kuchlarining kerakli iymatini xosil ilish mumkin; tormoz mexanizmlarining ishga tushish vati juda kam; FIK yuori, massa va hlchamlari kichkina; yuritmani avtomobilda kompanovka ilish (joylashtirish) ulay.
Gidravlik tormoz yuritmasining kamchiliklari: uzo vat tormozlanish mumkin emas, chunki suyulikning bosimi katta bhlgani uchun (10..12 MPa), uzo vat tormozlanganda, zichlovchi rezina xalalar bu bosimni ushlab tura olmaydi; maxalliy nosozlik bhlganda butun tormoz tizimi ishlamay olishi mumkin (masalan, trubkalardan bittasi yorilganda); past xaroratda (-30 ⁰S dan past) FIK ning sezilarli pasayadi.

5.