Mavzu: neft va gaz sanoati

Degidrirlash :

2. 
   Kreking va bir vaqtda gidrirlash :
   

CH₃(CH₂)₁₁CH₃ + H₂ →CH₃(CH₂)₅CH₃ + CH₃(CH₂)₄CH₃

tridekan n- geptan n- geksan

3. 
   Izomerlanish :
   

4. 
   Sikllanish :
   

Bu yerda degidrirlash reaksiyasi ham sodir bo’lgani uchun ham sikllanish reaksiyalarining oxirgi mahsuloti geksan bo’ladi.
Quydagi sxemada neftdan olinadigan mahsulotlar ro’yxati keltirilgan :

Маълумки нефтни қайта ишлаб атмосфера босимида ҳайдалганда нефтдан қуйидаги фракциялар олинади.
35–140°С–бензин фракцияси–180°С (205°С)
140-180°С–лигроин фракцияси
140-220°С–керосин фракцияси
180-350°С-дизел фракцияси
350°С дан юқори ҳароратда ҳайдаладиган фракция мазут дейилади. Мазут вакуум остида ҳайдалади ва қуйидаги фракцияга ажралади;
350-500°С– вакуум дистиллят, вакуум газойл
500–вакуум қолдиқ (гудрон) олинади.
Dizel yoqilg'isi - kerosin, gazoyl, solyar moylari bo'lib, ichki yonuv dvigatellarida qo’llaniladi. Ular yonish kamerasiga bevosita purkaladi. Katta bosim, yuqori va siqilgan havo ta'sirida purkalgan yoqilg'i o'z-o'zidan yonib ketadi. Yonishdan hosil bo’lgan gazlar ish bajaradi. Bunday dvigatellarning foydali ish koeffitsienti (FIK) juda yuqori bo'ladi, (yuk avtomobillari, teplovozlar, teploxodlar, kichik elektrostansiyalar va boshqalar). Bunday yoqilg'ilarning o'z-o'zidan alangalanib yonib ketishi, qovushqoqligi, fraksion tarkibi, qotish harorati, kokslanishi va boshqa tavsiflari muhim ko'ratkichlari hisoblanadi.
O'z-o'zidan alangalanib ketishi setan soni bilan baholanadi. Setan soni qanchalik yuqori bo'lsa, yoqilg'i shunchalik sifatli hisoblanadi.
Setan dizel yoqilg'isini etalon aralashma bilan taqqoslab ko'rish orqali aniqlanadi. Etalon aralashma bu setan (geksadekan C₁₆H₃₄ uning sitan soni «100» deb qabul qilingan) va α -metil naftalin -C₁₀H₇CH₃ (setan soni «0» deb qabul qilingan) aralashmasidan iborat boiib, dizel yoqilgilarida setan soni 40 dan 50 gacha bo'ladi. Dizel yoqilg'isining setan soni, yoqilg'iga yuqori molekular parafin uglevodorodlari, yoki perekis moddalar qo'shish bilan oshiriladi.