Mavzu: Ona tili lug’at tarkibining ma’no jihatdan tavsiflanishi. Lug’at tarkibidagi so’zlarning kelib chiqish jihatidan tavsiflanishi

O’z qatlam. O’z qatlamga o’zbek tilining o’ziniki bo’lgan, shuningdek, turkiy tillar uchun umumiy so’zlar kiradi. O’zbek tili lug’at so­stavida turkiy tillar uchun umumiy (bo’lgan so’zlar anchagina qismni tashkil etadi. Bunday so’zlar deyarli barcha so’z turkumida bor: otlar: tosh, tog, yer, bosh, sonlar: bir, ikki, uch, to’rt - olmoshllr: men, sen, u. O’zbek tilining bevosita uziniki bo’lgan asosiy leksik kismini shu tilning taraqqiyotida. prokessida uning ichki imkoniyatlari, o’ziga xos qonun - qoidalari asosida xosil etilgan yasama so’zlar tashkil eta­di. Bunda uch xolat kuzatiladi.

· 1. Asli uzbekcha suzlardan shu tilga oid qushimchalar yordamida yasalgan so’zlar: qatnashchi, terimchi, ogmachi, q.otishma.
· 2. Boshqa tillardan o’tgan yasovchi vositalar yordamida o’z va o’zlashma so’zlardan hosil qilingan so’zlar: tilshunos, madadkor, mexnatkash, ga-zetxon, ilmiy.
· 3. O’zlashma so’zlardan o’zbek tili vositalari yordamida xosil qiligan so’zlar: a) tojikcha so’zlardan yasalgan so’zlar: jangchi, mardlik, sabza votchilik, pulsiz; b) arabcha so’zlardan yasalgan so’zlar: raxbarlik, qimmatli, nomusli; v) ruscha - baynalmilal so’zlardan yasalgan so’zlar: sportchi, shofyorlik, betonlik

1. Kundalik turmushda ishlatiladigan hamma uchun tushunarli bo‘lgan so‘zlar:

· 1. Kundalik turmushda ishlatiladigan hamma uchun tushunarli bo‘lgan so‘zlar:
· 1) oziq-ovqatga doir narsalarning nomlari: yog‘ , guruch, mosh, loviya, piyoz, kartoshka, sabzi, polov, arpa, bug‘ doy, un, shakar, non;
· 2) narsa-buyum, qurol nomlari: bolta, tesha, randa, arra, kosa, tovoq, taroq, daftar, ruchka, kitob, qalam, mashina, samolyot, poezd, elak, chakich, belkurak, ketmon, qamchi, pichoq;
· 3) tabiiy borliqqa oid nomlar: quyosh, er, oy, yulduz, osmon, chaqmoq, zilzila, shamol, qor, yomg‘ir, bulut, tuman, o‘t, suv, daryo, tog‘ , tosh, daraxt, kecha, kunduz, tun, yorug‘lik, oy, yil;
· 4) tirik mavjudot va ularning tana a’zolari nomlari: kishi, odam, er, xotin, chol, kampir, qari, yosh, dehqon, bog‘ bon, shifokor, o‘qituvchi, do‘st, dushman, mehnatkash, qush, hayvon, buzoq, mol, sigir, ot, mushuk, ilon, toshbaqa, chivin, qo‘l, oyoq, bosh, tish jigar, qorin, ichak, kurak, burun, lab, ko‘z;
· 5) qarindoshlikka oid nomlar: ota, ona, buva, buvi, momo, amaki, amma, xolla, tog‘a, aka, opa, singil, uka, o‘g‘il, qiz;
· 6) jamiyatga oid nomlar: vatan, mamlakat, yurt, xalq, armiya, davlat, tuzum, jamiyat, tashkilot, hokimiyat, sud, prokrotura;
· 7) harakat bildiruvchi so‘zlar: yurmoq, turmoq, o‘tirmoq, yotmoq, uxlamoq, uyg‘ onmoq, yuvmoq, bormoq, kelmoq, kulmoq, yig‘lamoq, gapirmoq, o‘smoq;
· 8) miqdor bildiruvchi so‘zlar: bir, ikki, uch, to‘rtinchi, oltinchi, o‘ninchi, ming, o‘n ming, ko‘p, oz, picha, sal;
· 9) olmoshlar: men, sen, biz, siz, u, ular, ana, manna shu, o‘sha, ana shu, kim, nima, qaysi, qachon, qaer, hamma, barcha;