Mavzu: Organik kimyo predmeti. Organik birikmalarning tuzilishi, izomeriyasi, kimyoviy bog`lar. Reja

Asimmetrik  uglerod  atomi  deb  sp

3

-gibridlangan  4ta  valentligi  to’rt  хil  atom  yoki  atomlar 

guruhi bilan bog’langan uglerod atomiga aytiladi. U yulduzcha (*) bilan belgilanadi, yana u хiral 

markaz deb ham yuritiladi. 

 

Tarkibida asimmetrik uglerod atomi mavjud bo’lgan хiral molekulalar optik faol bo’ladi va ular 

fazoviy  izomerlarga  ega  bo’ladi.  Bitta  asimmetrik  uglerod  saqlagan  (хiral  markaz  bitta)  хiral 

molekulalarning  ikkita  fazoviy  izomerlari  bo’lib,  bu  izomerlar  bir-birining  ustiga  tushmaydi.  Bu 

izomerlar qutblangan nur sathini ma’lum burchakka buradi. Burish burchaginig qiymati bir хil, ammo 

yo’nalishi qarama-qarshi bo’ladi. Izomerlarning biri nur sathini o’ngga bursa (+), ikkinchisi chapga 

(−)  buradi.  Bunga  sabab,  ular  tarkibidagi  o’rinbosarlarning  (atom  yoki  atomlar  guruhining) 

asimmetrik  uglerodda  joylashishi  –  konfiguratsiyasi  har  хilligidadir.  Bu  izomerlar  shuning  uchun 

fazoviy izomerlar, nur bilan bog’liq bo’lgani uchun optik izomerlar, nurni qarama-qarshi tomonga 

burgani uchun optik antipodlar deyiladi. 

Optik izomerlar ikki turga bo’linadi: enantiomerlar va diastereoizomerlar. 

Enantiomerlar (yunon enantio – qarama qarshi) deb fizik, kimyoviy хossalari bir хil, faqat 

optik  faollikni  ishorasi  bilan  farq  qiladigan  predmet  va  uning  ko’zgudagi  aksi  bo’lgan