Mavzu: Organik moddalarni sifati jixatidan tadqiq qilish

Organik moddalarni ekstraktsiya usuli bilan tozalash va ajratish

Moddalarni ekstraktsiyalash usuli ularni tabiiy manbalardan yoki aralashmalardan ajratib olishda qo`llaniladi. Ekstraktsiya - bu moddalarni aralashmadan erituvchilar yordamida ajratib olish usuli bo`lib, bitta moddani aralashmadan toza holda ajratib olish yoki kontsentratsiyalash yoki aralashma tarkibidagi hamma moddalarni alohida-alohida toza holda ajratib olish usulidir. Bu usul ikkita bir-birida aralashmaydigan suyuqliklarda moddaning taqsimlanish qonuniga (eritmalarni ekstraktsiyalashda) va tozalanayotgan aralashmadagi moddaning erituvchilarda har xil erishiga asoslangan.

Ajratilishi zarur bo`lgan aralashma eritmasini yoki emul`siyani ajratish voronkasiga solib aralashma erigan erituvchida aralashmaydigan, lekin moddani yaxshiroq eritadigan erituvchi (ekstragent) dan ozroq solib chayqatsak, ajratib olinayotgan modda ikkala erituvchi orasida taqsimlanadi. Moddaning yuqori va quyi qismi erituvchilari kontsentratsiyasi nisbati o`zgarmas kattalik bo`lib taqsimlanish koeffitsienti (K) deyiladi. U moddaning hamda erituvchilarning tabiatiga va haroratiga bog`liq lekin aralashmadagi moddaning boshlang`ich miqdoriga (kontsentratsiyasiga) va erituvchi­larning miqdoriga bog`liq emas (Nerdst taqsimlanish qonuni).



S_x — moddaning ekstragentdagi kontsentratsiyasi.

S_u — moddaning aralashma eritilgan erituvchidagi kontsentratsiyasi. K — taqsimlanish koeffitsienti.

Erituvchining ma`lum miqdorida moddani to`laroq ajratib olish uchun erituvchi bilan qayta-qayta ekstraktsiya qilish kerak. Qattiq moddalarni aralashmadan kamroq miqdordagi erituvchi bi­lan qayta-qayta xona temperaturasida (mitseratsiya) qizdirish bilan (digerirlash) yoki maxsus apparatlarda to`qtovsiz ekstraktsiya (perkolyatsiya, perfora­tsiya) qilish bilan ajratib olishimiz mumkin. Mitseratsiyada maydalangan qattiq moddani erituvchi bilan aralashtirib turib ma`lum vaqt saqlab keyin fil`trlaymiz. Fil`trga tushgan moddani kolbadagiga qayta qo`shib ustiga yangi erituvchi solib ma`lum vaqtdan keyin yana fil`tr­laymiz. Bu ishni modda to`la ajralguncha qaytaramiz. Ekstraktsiya usuli bilan moddaning to`la ajratib olinganligini shu moddaga xos maxsus rangli reaktsiyalar yordamida yoki modda rangli bo`lsa, rangning o`zgarishiga qarab aniqlaymiz.