Mavzu; O'simliklar fiziologiyasining rivojlanish tarixi. Refarat kirish

I.7-rasm. 0 ‘simliklar mitoxondriyalari membrana tashiluvi tizimi
(Douse 1985).
Lizosomalar-membranalar bilan chegaralangan organoidlardir. Ular endoplazmatik to‘r yoki Golji apparatidan hosil bo‘ladi. Ichki qismi enximma bilan to‘lgan bo‘lib, ularda asosan gidrolitik fermentlar joylashadi. Ular asosan nordon fermentlar bo‘lib, ribonukleaza, dezoksiribonukleaza, katepsin va boshqalar kiradi. Ushbu fermentlar hujayradagi moddalarni suv yordamida parchalashi tufayli ularga lizosomalar nomi berilgan. Lizosomalar barcha tirik hujayralarga xos organoidlardir.
Ayrim hollarda ikkilamchi lizosomalar ham farqlanadi. Ammo ulaming vazifalari deyarli o‘xshashdir. Peroksisoma va glioksisomalar. 0 ‘simlik hujayralarida dumaloq shakldagi, diametri 0,2-1,5 mkm bo‘lgan va elementar membrana bilan o‘ralgan granulyar matriksli organoidlar uchraydi. Ular mikrotellar deb ham ataladi. Mikrotellarning soni hujayradagi mitoxondriyalar miqdoriga yaqin boMadi.
Har xil fiziologik funksiyalami bajaruvchi ikki tipdagi mikrotellar mavjud. Peroksisom alar. Keyingi yillarda ochilgan organoidlardan biri bo* lib, birinchi bor 1968-yilda Tolbert tomonidan aniqlangan. Ular may da membrana bilan o‘ralgan pufakchalardir. Peroksisomalar barglarda ko‘p boMib, xloroplastlar bilan uzviy bog‘liqdir.
Ularda fotosintez jarayonida xloroplastlarda sintezlanuvchi glikolat kislotasi oksidlanadi va glitsin aminokislotasiga aylanadi. Bu esa mitoxondriyalarda serin aminokislotasiga aylanadi. Yuksak o‘simliklar barglari peroksisomalarida yorug‘likda nafas olish fermentlari hamda katalaza, glikolatoksidazalar ham uchraydi. Glioksisomalar. Glioksisomalar urug‘laming unish davrida ko‘plab hosil bo’lib, ularda yog‘lar to‘planadi. Glioksisomalar tarkibida yogMami parchalab qandlarga aylantiruvshi fermentlar ham bor.
Peroksisomalar va glioksisomalar fermentlarining faoliyati tufayli hosil boMgan H20 2 ularda mavjud boigan katalaza fermentining faoliyati tufayli parchalanib zararsiz holga o‘tkaziladi. Sferosomalar. Ularni avval mikrosomalar deyilgan. Dumaloq, yorugMikni sindirish qobiliyatiga ega. Ular endoplazmatik to‘rdan hosil boMadi va o‘ziga lipidlami ko‘p to‘playdi, ko‘pincha ulami lipidli toifichilar ham deb ataladi. Ularda fermentlardan lipaza, esteraza, proteaza, RNK aza, DNK azalar uchraydi. Bu organoidda ko‘proq yogMami sintezlanishi v ato ‘planishi kuzatiladi Mikronaychalar.
Sitoplazmaning tashqi qatlamida naychasimon organoid uchraydi. Uzunligi 20-30 nm, qalinligi 5-14 nm. 22 Mikronaychalar bir-biriga parallel joylashgan bo‘lib, hujayra o‘qiga nisbatan esa perpendikulardir. Ular globulyar oqsil, tubulinning a va-(3 monomerlaridan tashkil topgan, membranasi yo‘q. Mikronaycha tubulinning 13 dona subbirligidan tashkil topgan.
Sitoplazmaning mikronaycha subbirliklari bir-biridan ajralib vayig‘ilib turishi mumkin. Ulaming yig‘ilishi uchun muhit pH ko‘rsatkichi nordon boMib, GTF, ATF va Mg2+ bo‘lishi zamr. Ammo past harorat va Ca + ionlari miqdorining ortishi mikronaychalar subbirliklarini tarqalishiga olib kcladi. Mikronaychalar yordamida sitoplazmaning harakati sodir boladi.