Mavzu: O`zbekistonda transport tarmoqlarining rivojlanishi Mundarija: Reja: I. Kirish I bob. O`zbekistonda avtomobil yo`l transportining rivojlanishi bosqichlari
Mundarija: Reja: I.Kirish……………………………………………………………………………… I Bob. O`zbekistonda avtomobil yo`l transportining rivojlanishi bosqichlari. 1.1.O’zbekistonning asosiy transport tarmoqlari avtomobil yo`l transportining rivojlanish tarixi…………………………………………………………………… 1.2.O‘zbekiston avtomobil yo‘llari tarixi…………………………………………. II.Bob.O`zbekiston avtomobil transporti dunyo nigohida. 2.1. O‘zbekiston avtomobil yo‘llarini rivojlanish bosqichlari va dunyo mamlakatlari aro ichki qatnov……………………………………………… III.Xulosa IV.Foydalanilgan adabiyotlar.
Kirish Avtomobil yoʻl transporti - yuk va yoʻlovchilarni lokomotiv va motorvagonlar vositasida avtomobil yoʻl boʻylab tashiydigan transport turi. Uning paydo boʻlishi yirik sanoat taraqqiyoti, ayniqsa, togʻkon va metallurgiya sanoati taraqkiyoti bilan bogʻliq. 18-asr oxiri va 19-asr boshlarida kapitalizmning rivojlanishi yuk aylanmasi tuzilmasini tubdan oʻzgartirdi, avtomobil rudasi, koʻmir, qurilish materiallari va shu kabini ommaviy tashishga ehtiyoj oʻsdi.
1825 yil jahonda birinchi umumiy foydalanishdagi Stokton —Darlington avtomobil yoʻl (21 km, Angliya) J.Stefenson tomonidan qurilgan. 30y.larda Avstriya, Germaniya, Belgiya, Fransiya, Rossiyada xam avtomobil yoʻl kurildi. 1850—70 yillarda Osiyo, Afrika, Jan. Amerika va Avstraliyada xam kurila boshladi. 20-asr boshlarida jahonda avtomobil yoʻl tarmogʻi 1 mln. km dan oshdi. 19-asr oxiri — 20-asr boshlarida avtomobil yoʻl tarmoklarini tez rivojlantirgan sabablardan biri, uning katta harbiystrategik ahamiyatga egaligi boʻlib, Transport yoʻlit. xoʻjalik, iktisodiy va strategik vazifalarga xizmat qilish bilan bir qatorda mamlakatlararo, hududlararo madaniy aloqalarni rivojlantirish, ijtimoiy masalalar, xalkaro turizm sohasida xam ishtirok etadi, mamlakatning ilmiytexnik taraqqiyotiga xam salmokli hissa koʻshadi. Avtomobil yoʻl transportining afzalliklaridan biri — boshqa transportga nisbatan yuk tashish kiymatining arzonligi, yilning har qanday faslida va bir yoʻla katta hajmdagi yuklarni tashish imkoniyatiga egaligidir.
Oʻzbekistonda dastlabki avtomobil yoʻl 1886—88 yillarda Zakaspiy avtomobil yoʻlining Forob styasidan Samarqandgacha yotqizilgan (podsho Rossiyasi tomonidan imperiyaning jan. chegaralarini mustahkamlashga qaratilgan va harbiystrategik maqsadlardagi Zakaspiy harbiy avtomobil yoʻl nomi bilan 1880 yil noyabrdan 1886 yil dek.gacha kurib bitkazilgan Krasnovodsk — Chorjoʻy avtomobil yoʻlning davomi). 1888 yil may oyida Amudaryo orkali 2,7 km uzunlikdagi yogʻoch koʻprik kurib bitkazilishi bilan avtomobil yoʻlda Samarqandgacha poyezdlar qatnovi boshlandi. Keyinchalik bu yoʻl 1895—97 yillarda Ursatyevskaya (Xovos) styasidan Qoʻqongacha davom ettirildi. 1899 yil avtomobil yoʻl Toshkentga yetkazildi (qarang Samarkand — Andijon avtomobil puli). 1890 yil kuzida 1874 yilda Rossiya imperiyasining maxsus avtomobil yoʻl komissiyasi kurish zarur deb topgan Toshkent— Orenburg avtomobil yoʻl qurilishi boshlandi. 1906 yil yanvarda Toshkent — Orenburg avtomobil yoʻl (Toshkent avtomobil yoʻli) ishga tushirildi. 1907 yil Kogon—Buxoro, 1913—16 yillarda Fargʻona halqa avtomobil yoʻlning Qoʻqon—Namangan—Andijon qismi, 1913—15 yillarda Kogon—Amudaryo styasi va Qarshi—Kitob shoxobchalari kurildi. 1917 yilga qadar hozirgi Oʻzbekiston hududida jami avtomobil yoʻl uzunligi 1,1 ming km edi.
20-asrning 20y.laridan boshlab fuqarolar urushi yillarida vayron boʻlgan avtomobil yoʻl harakat tarkibi va yoʻl xoʻjaligini tiklash uchun zarur choralar kurildi. Shahar va portlarni birlashtiruvchi yangi avtomobil yoʻl liniyalari kurilishiga ham eʼtibor berildi. Fargʻona (Iskobil) — Kuvasoy (1922), Karshi— Kitob (1924), Amudaryo (Samsonovo) — Termiz (1925), Asaka —Shahrixon (1931) va boshqa avtomobil yoʻl liniyalari kurilib foydalanishga topshirildi. 1929—31 yillarda kurilgan uz. 1452 km boʻlgan Turkiston—Sibir avtomobil yoʻli (Turksib) Oʻzbekiston avtomobil yoʻl bilan ulandi.
