1. Davlat va korxona, tashkilotlar, muassasalar o’rtasida (ish xaqi, tovar sotib olish, xizmat ko’rsatish bo’yicha to’lovlar va boshqalar)
2. Davlat va axoli o’rtasida (pensiya, nafaqa, byudjetga soliq to’lovlari va boshqalar)
3. Kredit tizimi va aholi o’rtasida (qarz olish, uni qaytarish, pulni jamђarmaga qo’yish va olish, yutuqlarni olish va boshqalar)
4. Korxona, tashkilot va muassasalar o’rtasida cheklangan holdagi naqd pul bo’yicha hisob – kitoblar, chunki ular o’rtasidagi hisob – kitoblar asosan naqd pulsiz amalga oshiriladi.
Pulning naqd aylanishi – bu naqd pul yordamida amalga oshiriladigan to’lovlar yiђindisidir. Bu aylanish pul o’zining to’lov va muomila vositasi funksiyalarini bajarishi bilan boђliq.
Naqd pullar muomila vositasi sifatida aholi bilan korxona, tashkilotlar o’rtasida hamda aholi o’rtasidagi tovarlar sotib olinganda va sotishda qullaniladi.
Pul to’lov vositasi sifatida ish xaqi, nafaqalar, mukofotlar, yakka tartibdagi kurilish va boshqa maqsadlarga beriladigan kreditlar, suђurta to’lov va qoplamalarini amalga oshirishda namoyon bo’ladi.
Undan tashqari naqd pulning aylanishi:
Undan tashqari naqd pulning aylanishi:
- kommunal va maishiy xizmatlar uchun to’lovlarda
- soliq va boshqa yiђimlar to’lovida
- «O’zbekiston pochtasi» xizmatlari bo’yicha to’lovlarda
- Temir yul, xavo yuli va mahalliy transportga to’lovlarda
- savdoda tovarlarni sotishda
- Šuyilmalarni quyish va olishda
- mehnat xaqi, pensiya va nafakalar to’lovini amalga oshirishda va boshqa xolatlarda amalga oshiriladi.
Shuni ta’kidlash lozimki, pulni naqd va naqd pulsiz aylanishi bir – biri bilan o’zviy boђliq, chunki pul naqd pul aylanishidan naqd pulsiz aylanishga va aksincha aylanib doimiy xarakatda bo’lib, umumiy pul aylanishini ta’minlaydi. Pul aylanishida to’lov aylanishi bilan naqd pulsiz aylanishlar o’rtasidagi farqni bilish lozim. To’lov aylanishi deb pulning to’lov vositasi sifatida xarakati tufayli vujudga kelgan pul aylanishiga aytiladi. Naqd pulsiz aylanish to’lov aylanishining tarkibiy qismi bo’lib naqd pulsiz aylanish va naqd pul aylanishining pulning to’lov vositasi funksiyasi tufayli yuzaga keluvchi qismi hisoblanadi.
