Mavzu: Rudani skvajinalar orqali qazib olish. Ishdan maqsad

Masala: Quyidagi sharoit uchun foydali qazilmani skvajinalardan qulatib olish ishlari parametrlari hisoblansin:
Foydali qazilmaning mustahkamlik koeffitsienti f=7÷8; foydali qazilmaning zichligi γ=3,8 t/m³; foydali qazilma tanasining qalinligi qulatiladigan qatlam kengligiga teng B=10 m; nim qavatlar orasidagi balandlik h=16 m (8.3 rasm); skvajinalar massivga yelpig‘ichsimon ko‘rinishda burg‘ilanadi; burg‘ilash uskunasi «Simba-22»; burg‘ilash stanogining eksplatatsion unumdorligi P_b=120 m/smena; burg‘ilash lahimining ko‘ndalang kesim yuzasi S_b=10,24 m²; skvajina diametri d=75 mm; portlatish ishlarida zyernogranulit portlovchi moddasi qo‘llaniladi; 1m uzunlikdagi skvajinadagi zaryad miqdori q=3,96 kg; portlovchi moddaning solishtirma sarfi q₀=0,167 kg/m³; skvajina uzunligidan foydalanish koeffitsienti k=0,7; foydali qazilmani qazib olish koeffitsienti k_qo=0,95; foydali qazilmani sifatsizlanish koeffitsienti ρ=0,05;

Masalaning yechimi:

Skvajinalar orasidagi eng qisqa qarshilik chizig‘i (e.q.q.ch) quyidagi formula bilan aniqlanadi.
𝜔 = 𝑘_𝑛 ∙ 𝐶₀ ∙ 𝑑 ∙ √𝛿₀ ∙ 𝜃 = 1 ∙ 34 ∙ 0,075 ∙ _√1,2 ∙ 1 = 3 𝑚.

2. 
   Tog‘ jinslarining portlovchanlik xususiyatlari 𝐶₀ quyidagicha aniqlanadi.
   

𝐶₀ = 20 + 56 ∙ 𝑒^{−0,2∙𝑓} = 20 + 56 ∙ 0,25 = 34

2. 
   Skvajinani zaryadlashning nisbiy zaryadlash zichligi δ₀=1,2 va qo‘llanilayotgan portlovchi modda zyernogranulitni ammonit № 6 jv ga nisbatan o‘tkazish koeffitsienti θ=1 ni 1.1 jadvaldan olamiz.
   
3. 
   8.3 rasmdan skvajinalar umumiy uzunligi va sonini aniqlaymiz.
   

Skvajina zaryadlari orasidagi eng katta va eng kichik masofalar quyidagicha.
𝑎_𝑚𝑎𝑥 = 1,5 ∙ 𝜔 = 1,5 ∙ 3 = 4,5 𝑚
𝑎_𝑚𝑖𝑛 = 0,6 ∙ 𝜔 = 0,6 ∙ 3 = 1,8 𝑚

2. 
   

   Skvajina nomeri	Uzunligi , m		Zaryad massasi, kg
   	Skvajinalar	Zaryadlangan qismi
   1	13	12,5	49,5
   2	13,4	6	23,76
   3	14	13,5	53,46
   4	15	8	31,68
   5	13	12,5	49,5
   6	9,6	5,6	22,18
   7	8	7,5	29,7
   8	7,2	4	15,84
   9	6,7	6,2	24,55
   Jami	99,9	75,8	300,17

   
   
   
   jadval.
   
3. 
   rasm. Yelpig‘ichsimon skvajinalarning
   

joylashish sxemasi.

2. 
   Qatlamdagi skvajinalar uzunligi va uning 1 m dagi zaryad miqdori (3,96 kg) 8.3 rasmdan grafik usulda aniqlanadi hamda aniqlangan ma’lumotlar 8.2 jadvalga kritiladi.
   
3. 
   Qatlamdan ajratilgan ruda miqdori quyidagi formula bilan aniqlanadi.
   

𝐷_𝑞 =
(𝐵 ∙ ℎ − 𝑆_𝑏) ∙ 𝜔 ∙ 𝛾 ∙ 𝑘_{𝑞 𝑜}
1 − 𝜌 ^=
(10 ∙ 16 − 10,24⁾ ∙ 3 ∙ 3,6 ∙ 0,95
_{1 − 0,05} = 1617,4 𝑡.

2. 
   1 t rudani ajratib olish uchun sarf bo‘ladigan portlovchi modda miqdori.
   

𝑄

𝐷
𝑞_𝑓 =
𝑞
300,17
= = 0,186 𝑘𝑔^⁄𝑡 1617,4

Bunda; 𝑄- portlovchi moddaning umumiy miqdori, (1.2 jadval)

2. 
   1000 t rudani qulatib olish uchun burg‘ilanadigan skvajina miqdorini hisoblaymiz.
   

∑𝐿

𝐷
𝑙₁ =
𝑞
99,9
∙ 1000 = _1617,4 ∙ 1000 = 61,77 𝑚

Bunda; ∑𝐿- skvajinalarning umumiy uzunligi, (8.2 jadval)

2. 
   1 m skvajina portlatilganda qo‘poriladigan ruda miqdorini hisoblaymiz.
   

𝐷_{1 𝑚} =
1000



𝑙₁
1000
= _61,77 = 19,19 𝑡

2. 
   Qatlamdagi skvajinalarni burg‘ilash vaqti davomiyligi.
   

𝑡_𝑏 =
∑𝐿



𝑃_𝑏
99,9
= ₁₂₀ = 0,83 𝑠𝑚𝑒𝑛𝑎

2. 
   Qatlamdagi skvajinalarni burg‘ilash ishlarining mehnat hajmi quyidagi formula bilan aniqlanadi.
   

𝑁_𝑏 = 2 ∙ 𝑡_𝑏 = 2 ∙ 0,83 = 1,66 𝑘𝑖𝑠ℎ𝑖 ∙ 𝑠𝑚𝑒𝑛𝑎
Bunda; 2 - skvajinalarni burg‘ilashdagi ishchilar soni.

2. 
   Skvajinalarni burg‘ilash ishlarining 1000 t qazib olingan rudaga nisbatan mehnat hajmi quyidagi formula bilan aniqlanadi.
   

𝑁 = ^𝑁𝑏 ∙ 1000 = ^1,66

∙ 1000 = 1 𝑘𝑖𝑠ℎ𝑖 ∙ 𝑠𝑚𝑒𝑛𝑎.

𝑏 0
𝐷_𝑞
1617,4

2. 
   Qatlamdagi skvajinalarni zaryadlash ishlari vaqti davomiyligi.
   

𝑄

𝑃
𝑡_𝑧 =
𝑧
300,17
= ₁₂₀₀ = 0,25 𝑠𝑚𝑒𝑛𝑎.

2. 
   Qatlamdagi skvajinalarni zaryadlashda ikki zaryadlovchi ishlagan bo‘lsa bajarilgan ishlarning mehnat hajmi quyidagicha.
   

𝑁_𝑧 = 2 ∙ 𝑡_𝑧 = 2 ∙ 0,25 = 0,5 𝑠𝑚𝑒𝑛𝑎.
Bunda; 2-skvajinalarni zaryadlashdagi ishchilar soni.

2. 
   Skvajinalarni zaryadlash ishlarining 1000 t qulatib ajratib olingan tog‘ jinsiga nisbatan ish hajmi quyidagi formula bilan aniqlanadi.
   

𝑁 = ^𝑁𝑧 ∙ 1000 = ^0,25
∙ 1000 = 0,31 𝑘𝑖𝑠ℎ𝑖 ∙ 𝑠𝑚𝑒𝑛𝑎.

𝑧 𝑜
𝐷_𝑞

1617,4

TOPSHIRIQ

8.3 rasm asosida 8.4 jadvalda keltirilgan sharoitlar uchun foydali qazilmani skvajinalardan qulatib olish ishlari parametrlari hisoblansin

Sharoitlar	Topshiriq variantlari
	I	II	III	IV	V
Qulatiladigan qatlam kengligi, m .......................................................	12	10	10	12	10
Foydali qazilmaning zichligi, t/m^3 ....................................................	3,2	3,6	3,3	3,2	3,6
Burg‘ilash stanogining unumdorligi, m/smena....................................	125	135	120	125	130
burg‘ilash lahimining ko‘ndalang kesim yuzasi, m^2.............................	12	11	10	12	11
1m uzunlikdagi skvajinadagi zaryad miqdori, kg ..............................	4,0	3,8	3,7	4,0	3,5
Portlovchi moddaning solishtirma sarfi, kg/m^3................................	0,180	0,165	0,175	0,170	0,155
Skvajina uzunligidan foydalanish koeffitsienti...........................	0,60	0,65	0,75	0,80	0,65
Foydali qazilmani qazib olish koeffitsienti, ...............................	0,94	0,92	0,97	0,91	0,96
Foydali qazilmani sifatsizlanish koeffitsienti, ........................	0,05	0,02	0,05	0,05	0,05