Mavzu: Tarmoq xavfsizligi mohiyati va umumiy tushunchalari

Terminal-host arxitektura, Bir pog’onali arxitektura, mijoz-server arxitekturasi:

Terminal-host arxitekturasi: Terminal-host (qurilma-xost) arxitekturasi, uzatilgan terminal va boshqaruv serveridan iborat tizimni ta'riflaydi. Ushbu arxitekturada, terminal boshqaruv serveriga murojaat qiladi va ishlab chiqishlarini serverda yuritadi. Terminalda o'rnatilgan tizimlar minimum hajmda va ish resurslari bilan taminlanadi, chunki asosiy ishlar server tomonidan bajariladi. Bu arxitektura, qurilmalarni tezlik va ish samaradorligi yoki yer bilan ta'minlaydi, chunki server yuqori kuchi va ish qobiliyatiga ega bo'ladi. Terminal-host arxitekturasi bir qancha iste'molchilar uchun havfsiz va o'zaro bog'liq tizimlar uchun yordam beradi.



Asosiy Qism:

1. 
   Kompyuter tarmog’i modellari va umumiy tushunchalari
   

ISO/OSI modeli umumiy tasnifi:
ISO/OSI modeli, kompyuter tarmoq protokollarini tashkil etishda ishlatiladigan standartlar to'plamidir. Ushbu model tarmoq protokollarini 7 ta tarkibiy tartibda tasniflaydi. Har bir tarkibiy qism tarmoq protokollari uchun maqsadga muvofiq vazifalar bajaradi. Quyidagi tarkibiy tartibda ISO/OSI modelining umumiy tasnifi keltiriladi:
1. Fizikaviy qatlam (Physical Layer): Fizikaviy qatlam ma'lumotlarni fizikaviy signallarga aylantiradi va ularni kompyuterlar orasida uzatishni ta'minlaydi. Bunda tarmoq tizimining fizikaviy interfeysi, kabel, bejilar, bazalovchilar va fizikaviy aloqalar kabi elementlar ishlatiladi.
2. Tashqi qatlam (Data Link Layer): Tashqi qatlam ma'lumotlar almashishini tashkil etadi va fizikaviy qatlamning xizmatlarini ishlatadi. Ushbu qatlam ma'lumotlar paketlarini tashqaridan tashqariga yuborish, tashqaridan kelgan ma'lumot paketlarini qabul qilish va ma'lumotlar ustida tarkibiy qimmatbaho tekshiruvlar kabi vazifalarni bajaradi.
3. Tarmoq qatlam (Network Layer): Tarmoq qatlamida ma'lumotlar yo'l topadi va manzillashadi. Bu qatlamda IP protokoli va manzillashuvi, paketlar yonaltiriladi va yo'qotiladi, ma'lumotlarni yo'l bilan topib yuborishni tashkil etadi.
4. Transport qatlam (Transport Layer): Transport qatlamida ma'lumotlar to'g'ri va xavfsiz bir qatorni o'tkazishni ta'minlaydi. Ushbu qatlamda TCP (Transmission Control Protocol) va UDP (User Datagram Protocol) protokollari ishlatiladi, ma'lumotlar turli xususiyatlar bilan qobiliyatli tarzda almashinuv qiladi.
5. Sessiya qatlam (Session Layer): Sessiya qatlamida kompyuterlar o'rtasida muloqotni boshlash, yoqish, sessiyani saqlash, vaqtni o'chirish va sessiyani qayta boshlashni boshqarish bilan shug'ullanadi.
6. Presentatsiya qatlam (Presentation Layer): Presentatsiya qatlamida ma'lumotlar o'zaro tarjima va formatlashni amalga oshiradi. Ushbu qatlam ma'lumotlarni moslashuvchan formatga olib kelish, shifrlash, kuzatish va ma'lumotlarni sifatini boshqarish bilan shug'ullanadi.
7.Aplication qatlam (Application Layer): Ilmiy qatlam eng yuqori qatlam bo'lib, foydalanuvchilarga xizmat ko'rsatish funktsiyalarini o'z ichiga oladi. Bu qatlamda HTTP, FTP, SMTP, DNS, SSH kabi tarmoq protokollari ishlatiladi.
ISO/OSI modeli, tarmoq protokollarini qatlam qatlam tartibda tasniflash bilan tarmoq tizimlarini standartlashtiradi va tarqalishni osonlashtiradi. Bu tasniflash tizimlarning rivojlanishini, qo'llashni va tarmoq ustida ma'lumotlarni to'g'ri tarzda almashishni ta'minlaydi.