Mavzu: Temir yo‘l kassasida, chipta sotish va bo‘sh o‘rinlar hisobi

Chiptalarni sotish tizimi

Poyezd chiptasi, temir yo‘llari operatorlari tomonidan taqdim etilgan temir yo‘l xizmatlaridan foydalanish chiptasi hisoblanib, bu chipta oluvchini belgilangan manzillar bo‘yicha sayohat qilishga imkoniyat beradi. Chiptalar sayohatni aniq vaqt bilan belgilangan oralig‘da amalga oshirishga, istalgan vaqtda belgilangan masofaga amalga oshirishga, bir necha marta belgilangan masofalarda amalga oshirishga yoki belgilangan vaqtlarda tasodifiy yo‘lda amalga oshirishga ruxsat berishi mumkin bo‘ladi. Oxirgi ikki toifasi odatda chiptalar deb yuritiladi: birinchi toifa odatda commuterlarga chegirma bilan chipta blokining sotilishi bilan bog‘liq bo‘ladi; ikkinchi toifa esa o‘tuvchilar uchun sotiladi, masalan, Yevropeyskiy Eurail chiptalari deb ataladi.

2-rasm. Sotuv kassalari
Ba’zi mamlakatlarda, masalan, Italiyada va Germaniyaning mahalliy temir yo‘llarida, chipta sotuvchi operatorlar xizmatidan foydalanilmaydi. Buning o‘rniga, yo‘lakka kirishdan oldin yo‘lakdagi maxsus temir yo‘l chiptasini sotish mashinasida tasdiqlash talab qilinadi. Mumbay temir yo‘llarida temir yo‘li chiptalarining qiymatiga mos keladigan kombinatsiyalari ishlatilgan va ular maxsus mashinada tasdiqlangan bo‘ladi. To‘g‘ri chiptalarga ega bo‘lishni tekshirish uchun keyingi bosqichda chipta sotuv operatori bo‘lishi mumkin yoki bo‘lmaydi. Boshqa tizimlar ham bo‘lishi mumkin, misol uchun, Yaponiyada, Londonda va Stokgolmdagi mahalliy transportda platformalarga kirishdan oldin turniketlar orqali yo‘lga yo‘lak olishni majburlaydi.
2.1.1 Chipta sotishning muhimligi va asosiy maqsadlari.
Chiptalarning sotilish tarixiga nazar tashlaydiga bo‘lsak, birinchi chiptalar alohida temir yo‘llar tomonidan chiqarilgan, agentlar tomonidan sotilgan va sotuv operatoralari tomonidan to‘plangan valyuta shakliga o‘xshardi. Bir nechta bog‘langan temir yo‘llar bo‘ylab doimiy sayohat odatiy holga kelganligi sababli, har bir temir yo‘l kompaniyasi uchun tishli qismlarga ega kupon chiptalari sayohatning kelib chiqishi joyida chiqarilishi va har bir o‘tkazish punktida qo‘shimcha chiptalar sotib olish zaruratining oldini olish uchun sayohatni ta’minlovchi temir yo‘l konduktorlari tomonidan ketma-ket yig‘ilishi mumkin edi.
AQShda konduktorlar yo‘lovchiga o‘rindiq chekini ham taqdim etishi mumkin - yo‘lovchining tizimda qancha masofani bosib o‘tishini ko‘rsatadigan boshqa vaucher - yoki uni o‘rindiq ustiga qo‘shib qo‘yishi mumkin, shuningdek, yo‘lovchining boradigan joyini ko‘rsatuvchi konduktor tomonidan muhrlangan va poyezdni tashkil qiluvchi konduktorlar bortga chiqish vaqtida manzil bo‘yicha o‘tirish joylarini belgilab beradi. Ba’zi tizimlarda (masalan, Amtrak) yo‘lovchiga bekor qilingan chiptani saqlab qolish imkonini beruvchi ikki qismli chiptalar mavjud; boshqalar (masalan, Nyu-Jersi tranziti va Massachusets ko‘rfazi transport boshqarmasi shaharlararo temir yo‘l tizimlari) bunday vositalardan foydalanmaydi. Yo‘lovchilar ularni saqlab qololmasligi va safardan sayohatga qayta foydalana olmasligini ta’minlash uchun o‘rindiqlarni tekshirish tez-tez o‘zgartiriladi.
Elektron chiptalar qog‘oz chiptalarni o‘rnini bosuvchi sifatida tobora ko‘proq foydalanilmoqda. Amtrak, 2012-yil 30-iyun holatiga ko‘ra barcha poyezd yo‘nalishlarida chiptaning amal qilish muddatini aniqlash uchun QR kodiga ega bo‘lgan elektron chiptalarni taqdim etadi va ularni smartfon yoki Apple Watch ekranida chop etish yoki konduktorga ko‘rsatish mumkin. Shunga o‘xshash tizimlar Buyuk Britaniyada Eurostar, Chiltern Railways va Great Western Railway tomonidan qo‘llaniladi.

3-rasm. Chipta ko‘rinishlari

2.