Mavzu: unli tovushlarni o‘rganish jarayonida o‘quvchilarda imloviy savodxonlikni shakllantirish ilmiy rahbar : Eshonqulova Surayyo Isamiddinovna chirchiq-2023



Yüklə 0,69 Mb.
səhifə7/9
tarix01.12.2023
ölçüsü0,69 Mb.
#170258
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Chirchiq davlat pedagogika universiteti

i, u, e, o‘, o, a unlilarini talaffuz qilib ko‘ring. Ularning bir guruhini (u, o\ o,) talaffuz qilganingizda lab oldinga qarab cho‘chchayadi, a, e, i unli tovushlarini talaffuz qilga­ningizda esa lab o‘z holicha qoladi. Demak, unlilarning bir guruhida lab ishtirok etadi, boshqalarida esa qatnashmaydi.
Bundan tashqari, a unlisini talaffuz etganingizda og‘iz katta ochiladi. Til gorizontal holda pastki jag‘ ustida yotadi. /', u unlilarini talaffuz etganingizda esa, og‘iz ozgina ochila-di, tilning o‘rtasi esa yuqori tanglayga qarab ko‘tariladi. Yu-qorida sanab o‘tilgan ikki belgi:
a) labning ishtiroki;
b) og‘izning ochilish darajasi (tilning ko‘tarilishi darajasi) hozirgi o‘zbek adabiy tili unlilari tasnifi uchun asos bo‘ladi. Bunga ko‘ra unlilar dastlab ikkiga bo‘linadi:
1) lablangan unlilar (u,o,o‘); 2) lablanmagan unlilar (e, a, i). Bu jihatdan o unlisi oraliq holatda qoladi.
Og‘izning ochilish darajasi belgisiga ko‘ra esa uch darajaga bo‘linadi:
a) tor unlilar (til o‘rtasining tanglayga tomon yuqori ko‘tarilishi natijasida hosil bo‘ladi. Shuning uchun yuqori ko‘tarilish yoki yuqori tor ham deyiladi: u, i
b) o‘rta tor yoki o‘rta keng unlilar: e, o‘
d) keng unlilar (quyi ko‘tarilish yoki quyi tor): a, o.
Savod o‘rgatish davridayoq bolalar grammatika va imlodan ayrim materiallarni amaliyo‘zlashtira boradilar, ya’ni ularga mavzu tushuntirilmaydi, nazariy ma’lumot berilmaydi. Bolalar og‘zaki va yozma nutqni o‘zlashtirish va yozma mashqlarni bajarish bilan o‘quv yilining ikkinchi yarmida yoki keyingi sinflarda o‘rganiladigan mavzularni o‘zlashtirishga tayyorlanadilar.
Savod o‘rgatishning birinchi oylaridayoq bolalar Omon, Tolib, Lola, Naima kabi juda ko‘p ismlarni o‘qiydilar va kishilarning ismlari bosh harf bilan yozilishini amaliy o‘zlashtira boradilar. Bu bilan ular keyinroq o‘rganiladigan kishilarning ismi bosh harflar bilan yozilishiga doir imlo qoidasini o‘zlashtirishga tayyorlanadilar.

Yüklə 0,69 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin