Mavzu: Xalq o`g`zaki poetik ijodi. Xalq o`g`zaki ijodi janrlari

Qo`shiq payrovi:
Mahmudjon:
-
Dadavoy,
otarchilaringiz hech qolmadi- qolmadi-
da! Xaridor topilmasa, “Ostonangga
nochor o`ldim- da, keldim” deb
yopishib ham olasiz. Yo “Gadolaridan
biri” misiz?
Dadavoy:
-
Sizning ham
o`yinchiligingiz qolmadi- da ! “Noz
etma ” desa bo`ldi, yo`rg`alab
ketaverasiz. Har narsa evi bilan- da,
“Kam- kam” bo`lsin.
Ertak.
Ertak- hayot haqiqatiga asoslangan,
xayolot va fantastika xususiyatlari bilan
yog`rilgan, odamlarga ibrat- o`g`it
beruvchi og`zaki hikoyalar. Ertaklarda
xalqning maishiy turmushi va
qahramonliklari, insonparvarlik,

---

25
vatanparvarlik, chin sevgi va vafodorlik
haqidagi orzulari xayoliy hamda
hayotiy uydirmalar vositasida hikoya
qilinadi. Odamlar orasida “varsoqi”,
“cho`pchak”, “ushuk”, “masala” kabi
so`zlar bilan yuritiladi. Mahmud
Koshg`ariy o`zining ““Devonu lug`otit-
turk” asarida ertaklarning “etuk” tarzida
ko`rsatiladi. Ertak janr xususiyatlari: 1)
og`zaki hikoyaga asoslangan qiziqarli
sujetga ega bo`lishi; 2) voqealarning
ongli tarzda xayoliy uydirmalar orqali
aks ettirilishi; 3) estetik vazifaning
yetakchilik qilishi; 4) o`ziga xos badiiy
shaqily qolib va tiliga ega bo`lishi.
Xalq ertaklari mazmunan 3 guruhga
bo`linadi:
1. Hayvonlar haqidagi hamda
majoziy ertaklar (Misol: “Susambil” bu
ertakda yo`lda eshakka ho`kiz, xo`roz,
ikkita kalamush, arilar hamroh

---

26
bo`ladilar. Ertak qahramonlari: Ho`kiz
(munkarnakir), kalamushlar
(go`rkovlar), arilar (Azroil), xo`roz
(so`fi), eshak (eshon), bo`rilar).