Mavzu: Xalq o`g`zaki poetik ijodi. Xalq o`g`zaki ijodi janrlari
A) Etiologik miflar – tabiat hodisalari
Yüklə 60,63 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Zakiy
|
A) Etiologik miflar – tabiat hodisalari,
tabiatdagi biror predmetning paydo bo`lishi haqidagi miflar; B) Kosmogonik miflar – dunyoning paydo bo`lishi, koinot jismlari haqidagi miflar; D) Etnogonik miflar – biror urug`, kabilaning paydo bo`lishi haqidagi miflar. E) Antropogonik miflar – insonlarning paydo bo`lishi haqidagi miflar; F) Esxatologik miflar - misollarning kelajagi haqidagi miflar va x.z. Aziz momo (qish fasli haqida), oy bilan kun (oilaviy hayot haqida, bu asotirda qo`llangan «Yulduz uchdi» degan tushuncha Oy uyquga ketganda, Kun bolalardan birini olib qochmoqchi bo`lgani bilan bog`lik). Aziz momo. 22 Qadim zamonlardan aziz momo ismli keksa bir kampir yashar ekan. Uning to`qsonta o`g`li bo`lib, to`qson kun – qishning har bir kuni Aziz Momoning bir o`g`liga bag`ishlangan ekan. Agar to`qson kun kishi iliq o`tsa, Aziz Momo darg`azab bo`lib, o`z o`g`illariga «To`qson, to`qsonning ham mening bir kunimcha yo`qsan» deb koyib berar ekan. Shundan keyin «Aziz Momo kunlari» deb ataluvchi Navro`z arafasidagi olti kun mobaynida qattik sovuqlarni yuborar emish. Askiya - o`zbek xalq og`zaki ijodining xushchaqchaq va kulguli bir janri. Askiya atamasi arabcha «zakiy» so`zidan olingan bo`lib, «zehni o`tkir, so`zamol, zakovatli» ma’nolarini bildiradi. «Zakiy» so`zining ko`plik shakli «Askiyo» bo`lib, talaffuzida «Askiya» ko`rinishini olgan. Askiya 23 ommaviy janr hisoblanadi. U odatda xalq saylida to`ylarda va boshqa marosimlarda ijro etiladi, hozirjavoblik, ziyraklik va donishmandlikni, til boyligini, badiiy – estetik didini talab etadi. Askiya shunchaki so`zamollik bo`lmay, balki tanlab olingan bir yoki bir necha mavzu atrofida uyg`otiladiagan kulgudir. Dunyodagi birorta boshqa xalqda og`zaki ijodning askiya turi yo`qdir. Bu hol o`zbek tilining boyligi, ifoda imkoniyatlarining ko`pligi, ma’noning seqatlamligini ko`rsatganidek, xalqimizning ta’bi nozik va serzavqligidan dalolat beradi. Askiyani ijro etuvchilar «askiyachilar» deb ataladi. Askiyalarning o`z sujeti va kompozitstiyasi bo`ladi. Bu ayniqsa «Payrov» turida ravshan ko`rinadi. Payrov askiya aytuvchilar tanlangan 24 mavzudir. Misol: “Meva payrovi”, “ Til payrovi” va boshqalar. Yüklə 60,63 Kb. Dostları ilə paylaş:
|