22
Qadim zamonlardan aziz momo ismli
keksa bir kampir yashar ekan. Uning
to`qsonta o`g`li bo`lib, to`qson kun –
qishning har bir kuni Aziz Momoning
bir o`g`liga bag`ishlangan ekan. Agar
to`qson kun kishi iliq o`tsa,
Aziz Momo
darg`azab bo`lib, o`z o`g`illariga
«To`qson, to`qsonning ham mening bir
kunimcha yo`qsan» deb koyib berar
ekan. Shundan keyin «Aziz Momo
kunlari» deb ataluvchi Navro`z
arafasidagi olti kun mobaynida qattik
sovuqlarni yuborar emish.
Askiya - o`zbek xalq og`zaki
ijodining
xushchaqchaq va kulguli bir janri.
Askiya atamasi arabcha «zakiy»
so`zidan olingan bo`lib, «zehni o`tkir,
so`zamol, zakovatli» ma’nolarini
bildiradi. «
Zakiy» so`zining ko`plik
shakli «
Askiyo» bo`lib, talaffuzida
«
Askiya» ko`rinishini olgan. Askiya
23
ommaviy janr hisoblanadi. U odatda
xalq saylida to`ylarda va
boshqa
marosimlarda ijro etiladi, hozirjavoblik,
ziyraklik va donishmandlikni, til
boyligini, badiiy –
estetik didini talab
etadi. Askiya shunchaki so`zamollik
bo`lmay, balki tanlab olingan bir yoki
bir necha mavzu atrofida
uyg`otiladiagan kulgudir. Dunyodagi
birorta boshqa xalqda og`zaki ijodning
askiya turi yo`qdir. Bu hol o`zbek
tilining boyligi,
ifoda imkoniyatlarining
ko`pligi, ma’noning seqatlamligini
ko`rsatganidek, xalqimizning ta’bi
nozik va serzavqligidan dalolat beradi.
Askiyani ijro etuvchilar «askiyachilar»
deb ataladi. Askiyalarning o`z sujeti va
kompozitstiyasi bo`ladi. Bu ayniqsa
«Payrov» turida ravshan ko`rinadi.
Payrov
askiya aytuvchilar tanlangan
24
mavzudir. Misol: “Meva payrovi”, “
Til payrovi” va boshqalar.
Dostları ilə paylaş: