21.11-rasm. Qirrali issiqlik almashgichlarning elementlari: a) qurilmalari kochndalang kesim bo’yicha joylashtirilgan; b, d) qirralari ochq kesimi bo’yicha joylashtirilgan; e) qirralari qat-qat burmali qilib tayyorlangan.
21.12-rasm. Qirrali quvurlar: a) bo’ylama qirrali; b) kesilgan qirrali; a) kochndalang qirrali; e) spiralsimon qirrali. Tashqi yuzasi qirrali qilib tayyorlangan quvurlar bir necha turga bo’linadi:
1) bo’ylama qirrali (21.12-rasm, a shakl);
2) kesilgan qirrali (21.12-rasm, b shakl);
3) kochndalang qirrali (21.12-rasm, d shakl);
4) spiralsimon qirrali (21.12-rasm, e shakl).
Qirralarning samaradorligi issiqlik berish koeffitsienti (a) orqali
belgilanadi. Qirrali quvurlar ishlatilganda a ning qiymati qirraning balandligi, shakli va materialiga bog`liq bo’ladi. Agar a ning qiymati yuqori bo’lishi shart bo’lmasa, po’latdan tayyorlangan qirralardan foydalanish etarli bo’ladi, mabodo a katta qiymatlarga erishilishi zarur bo’lgan paytda misli yoki alyuminiy qirralarni qo’llanishi maqsadga muvofiq bo’ladi. Quvurning ichidagi termik qarshilik katta bo’lgan paytda chegara qatlamni emiradigan yoki girdobsimon holatga keltiradigan turbulizatorlardan foydalaniladi. Turbulizatorlar sifatida turli konstruksion elementlar (spirallar, diafragmalar, disklar) va kiydirma (halqalar, sharlar) ishlatiladi; bulardan foydalanilganda quvurning qarshiligi ko’payadi. 21.13-rasmda oqimning girdobsimon holatga keltirishga yordam beradigan diafragmali, diskli, spiralli quvurlar ko’rsatilgan. Masalan, quvur ichiga diafragma o’rnatilganda oqim Re = 140 bo’lganda turbulent holatga o’tadi (qochshimchasi bo’lmagan quvurda esa bu holat Re = 2300 bo’lganda yo’z beradi). Demak, diafragmali quvurda issiqlik almashinish taxminan 4 marotaba tez boradi.
