Mavzu: yuqori sinf o’quvchilarining intellektual rivojlanishi reja: Kirish i-bob O'quvchilarning intellektual va aqliy rivojlanishini rivojlantirish

TAJRIBA- SINOV NATIJALARI
Biz o’z tadqiqotlarimizni o’quvchilar intellektini o’rganishga qaratdik. Bitiruv malakaviy ishimizda o’rganilgan intellekt muommosi aynan hozirgi kunning dolzarb muommosi ekanligini sinab ko’rish maqsadida tajriba sinovini olib bordik. Tajriba-sinov ishlarini olib bordik.
Tajriba-sinov ishlari Jizzax shaxridagi X.Nosirov nomli 16-o’rta maktabda o’quvchilarda va jizzax pedagogika kolleji talabalarida olib borildi. O’quvchilar va talabalarning aqliy rivojlanishi darajalari o’rganildi.
Tajriba-sinovi 2 bosqichda amalga oshirildi.

1. 
   bosqichda biz intellekt haqida to’liq tushunchaga ega bo’lish maqsadida ushbu muommo ustida ish olib borgan psixologlarning tajribalari bilan tanishib chiqdik.
   

Ergash G’oziyevning “intellekt psixologiyasi” nomli o’quv qo’llanmasida
(1) intellektning rivojlanishi yuzasidan fikrlar bildirilgan. Bunda olimlarning intellekt rivojida inson bilishining psixologik muommolarini, intellekt rivojiga tasir etuvchi omillar, intellektning tadqiq etilishi masalariga bergan malumotlari o’rganildi. Shu bilan barjcha darisliklar, bir qator maqolalar o’rganib chiqildi va taxlil qilindi. Organilgan manbalarning qanchalik asosli ekanligi tajribalar davamida ishonch hosil qildik. Shu narsa malum, bo’ldiki inson intellekti rivoji ko’p jihatdan psixologik jarayonlar rivoji bilan bog’liq ekan. Insin ongi taroqqiyoti psixologik jarayonlar rivoji taminlangani kabi bilish jarayonlari aqliy rivojlanishning asosi hisoblanadi. Olimlar olib borgan tadqiqotlaridan yana shu narsa malum bo’ldiki oila muhiti, ta’lim tarbiya muassasalaridagi o’quv faoliyati hamda inson yoshi, jinsi, ota-onalarning malumotligi ham intellekt rivojida muhum ekan. Ushbu bosqichda biz intellekt aynan psixologik jarayon ekanligi haqidagi malumotlarga ega bo’ldik.

2. 
   bosqichda maktabdagi amalyot davrida maktabni o’rganib chiqdik. O’quvchilarni o’qtuvchilarni ta’lim faoliyatini kuzatdik. Kuzatuvlarimizni va har bir yosh davridagi aqliy rivojlanishlari haqida to’liq malumotlarga ega bo’lishimizda bizga maktab psixologi yaqindan yordam berdi. Dastlab kichik maktab yoshidagi o’quvchilarning darslarini keyin esa katta maktab yoshidagi o’quvchilarni kuzatdik. Kuzatgan sinflarimiz (4”a” va 8”a”sinflari)dagi alo o’zlashtirishga ega o’quvchilarning tashxis kartalari bilan tanishdik. Ushbu o’quvchilarning har bir sinfda har bir jarayonga berilgan psixologik tasnif boshqa o’quvchilarga berilgan tasnifdan mutloqa farq qiladi.biz ayrim bolalarning ota- onalari bilan uchrashdik suxbatlashdik. Suxbatdan shu narsa malum bo’ldiki, ushbu bolalarning aqliy rivojida oilada yaratilgan sharoit (alohida dars xona, kampyutor, shaxsiy kutibxona, qo’shimcha darslarga qatnash, to’garaklarga qatnash kabilar) bola aqliy kamolatiga sababchi omillardan biri bo’lgan. Yana shu narsa malum bo’ldiki aksariyat bolalarni ota-onalari katta yoshda masalan 5-sinf o’quvchisi Qosimova Shahnoza oilada eng kichik farzand. Ota-onasi o’qtuvchi bobo buvilari ham o’qtuvchilik kasbi bilan shig’ullanishgan Shahnozaning fanlardan o’zlashtirishi a’lo uni har bir darsda kuzatganimizda faolligi keng va mushohadali fikrlari bilan ajralib turadi. Har bir savolga mantiqan yondashadi, mustaqil fikrga ega ekanligi yoqqol ko’zga tashlandi. Biz o’rgangan o’quvchilarni barchalarini ota-onalari o’qimishli ekanligi bizni hayratga soldi. Ota-onalar ichida o’qtuvchilar, tibbiyot xodimlari, prokuror, injener, buxgalter va hatto fan nomzodlari bor bo’lganligi yana bir karra yuqoridagi olimlarning fikrlarini isbotladi.
   

Xulosa
Yuqori sinf o’quvchilarining fikrlashi obrazli bo’ladi. Shu bois ularga kinoya, kesatish samara bermaydi. O’qitish ko’rgazmali qurollar, vositalar yordamida tashkil etilishi kerak. Materialni tushuntirishda uning obrazli, ifodaviy bo’lishiga erishish lozim. Ularning kayfiyatiga o’qishdagi yutuqlari, olgan baholari, shuningdek, amalga oshirgan ijobiy ishlari ta'sir qiladi. Shu bois o’quvchi tomonidan unga berilayotgan e'tibor bola uchun alohida qimmatga ega. Uning har bir harakati o’qituvchining e'tiroziga sabab bo’lsa, unda o’qish istagi yo’qoladi. Maktab ta'limidan ko’ngli soviydi, o’qituvchidan qo’rqqanidan yolg’on gapira boshlaydi. Bu hol doimiy takrorlanavyersa, qo’rqoqlik va yolg’onchilik uning asosiy xislati bo’lib qoladi. O’qituvchi tanbyehi oqilona bo’lib, bola sha'nini yerga urmasligi kerak. Yuqori sinfdagi o’quvchilar turli munosabatlarda bo’lishga intiladilar, o’rtoqlari bilan aloqada turg’unlik yuzaga kelmagan, birgina o’rtoqdan ko’ra, ko’pchilik bilan o’ynashini afzal ko’radilar.
Ta'lim-tarbiya jarayonini amalga oshirishda ma'lum bir maqsad belgilab olinadi, qonunlar qabul qilinadi, dasturlar va tadbirlar ishlab chiqiladi, rejalar belgilanadi va bular hozirgi talab darajasida amalga oshiriladi. Demak, ta'lim- tarbiya oldida loyihalash, ma'lum pedagogik tizimning amalga oshiriladigan loyihasi, qurilishi pedagogik texnologiyadir. Shu nuqtai nazardan qaralganda "shaxsni shakllantirish" ham ma'lum pedagogik tizimning loyihasidir. Ya'ni barkamol shaxs tarbiyasining maqsadi, mazmuni, tarbiya metodlari, shakllari va vositalari mavjud bo’lib, bu ham o’ziga xos texnologiyadir.
Yuqori sinflarda bolalarning intellektual imkoniyatlarini rivojlantirish ta'lim-tarbiyaning olib boriladigan metodlariga bog’liqdir.