Mavzu: Tarkibida saponinlar bo’lgan dorivor o’simliklar va mahsulotlar
Mavzuning ahamiyati: saponinlar glikozidlarga kirib ularni suvdagi eritmasi chayqatilganda turg’un
ko’pik hosil qiladi, shuning uchun ularni saponinlar deb atalgan ( lotincha Sapo – sovun so’zidan
olingan).
Saponinlar fermentlar yoki suyultirilgan kislotalar ta’sirida gidrolizlanib aglikon-sapogeninlarga
va qand qismiga parchalanadi.
Sapogeninlar kimyoviy tuzilishiga qarab ikki guruhga bo’linadi.
1. Sapogeninlari triterpenlarning unumlari bo’lgan saponinlar. Ularni suvdagi eritmasi kislotali
sharoitga ega.
2. Sapogeninlari steroid birikmalar bo’lgan saponinlar.
Ularning suvdagi eritmasi neytral reakciyali bo’ladi.
Saponinlar suvda yahshi eriydi. Sapogeninlar esa organik erituvchlarda eriydi.
Saponinlar biologik faol birikmalardir. Tarkibida saponin bo’lgan o’simliklar kukunining changi
burun va tomoqning shilliq qavatlarini qichishtirib, yo’taltiradi hamda aksirtiradi.
Ular iste’mol qilinganida ichki sekreciya bezlarining suyuqlik ajratish qobiliyati kuchayadi.
Shuning uchun saponinlar va ularni saqlaydigan nahsulotlar tibbiyotda balg’am ko’chiruvchi va
siydik-haydovchi, tinchlantiruvchi, organizm tonusini ko’taruvchi vosita sifatida va boshqa kasalli-
klarda ishlatiladi.Steroid saponinlardan steroid garmonlar sintez qilishda arzon mahsulot sifatida
foydalaniladi.
Saponinlar xalq ho’jaligida ham ko’p ishlatiladi. Oziq-ovqat sanoatida ( xolva, pivo, limonad
tayyorlanadi), o’t o’chiradigan asboblarda, engil sanoatda (nafis gazlamalarni yuvish) va boshqa
sanoat tarmoqlarida qo’llaniladi.
Ushbu mavzu buyicha laboratoriya mashguloti farmatsiya va sanoat farmatsiyasi yo’nalishi
uchun 4 soatga muljallangan.
Laboratoriya mashg’ulotining texnologik xaritasi
Dostları ilə paylaş: | 
