Maxsus talim vazirligi samarqand davlat universiteti inson resurslarini boshqarish fakulteti

13.2. IS - egri chizig’i va uning tenglamasi

IS-egri chizig’i tovarlar xizmatlar bozorida foiz stavkasi R va daromadlar darajasi Y ning kombinasiyalarini xarakterlovchi, bir vaqtning o’zida asosiy makroiqtisodiy ayniyat, iste’mol, investitsiya va sof eksport funksiyalari qondiriladigan nuqtalarning geometrik joylashuvini xarakterlaydi. Bu egri chiziqning har bir nuqtasida investitsiyalar va jamg’armalar o’zaro teng bo’ladi.

IS-egri chizig’ini Keyns xochi va investitsiya funksiyasi grafigi yordamida keltirib chiqarish mumkin. (13.1, 13.2 va 13.3-chizmalar.)
13.1-chizma.
Keyns xochi


E E=Y E1

ΔI E2 = E1 - ΔE(ΔI)

Y
R
R2
R1
I IS
I2 I1 I Y2 Y1 Y
13.2-chizma.Investisiya funksiyasi. 13.3-chizma. IS-egri chizigi
Foiz stavkasining R1 dan R2ga qadar ko’tarilishi investitsiyalar miqdorini I1 dan I2 ga qadar kamayishiga olib keladi. Bu haqiqiy xarajatlar egri chizig’ini Ye1 dan Ye2 ga qadar pastga tomon ΔE = ΔI ga teng miqdorda surilishiga olib keladi. Oqibatda daromadlar miqdori Y1 dan Y2 qadar ΔY =ΔE x m miqdorga pasayadi, bu yerda (m = 1/ (1-b(1-T)+m’)) .
Demak tovarlar va xizmatlar bozorida daromadlar darajasi va foiz stavkasi dinamikasi o’rtasida teskari bog’liqlik mavjud. R o’zgarmagan holda IS egri chizig’ining o’ngga yoki chapga siljishi quyidagi omillar ta’sirida ro’y beradi:
- Iste’mol xarajatlari darajasi;
- Davlat xaridi darajasi;
- Sof soliqlar (soliqlar - subsidiyalar - transfertlar);
- Investisiyalar hajmining (R ning mavjud stavkasida) o’zgarishi.
IS tenglamasini iste’mol, investisiya va sof eksport funksiyalari tenglamalarini asosiy makroiqtisodiy ayniyatga qo’yib, uni R va Y ga nisbatan yechib topiladi.
R ga nisbatan topilgan IS tenglamasi:
a + e + g 1-b (1-t) + m` 1 b
R = ------------- - -------------------- Y + ------- G - ------- Ta
d + n d + n d + n d + n
bu yerda T = Ta + t Y
Y ga nisbatan topilgan IS tenglamasi:
a + e + g 1 b d+n
Y = ----------------- - ------------------ G - ---------------- Ta - --------------------- R ,
1-b (1-t) + m` 1-b (1-t) + m` 1-b (1-t)+ m` 1-b (1-t) + m`
bu yerda T = Ta + t Y
(1-b (1-t) + m`)/ (d+n) IS egri chizig’ining Y o’qiga nisbatan og’ish burchagini ko’rsatadi va fiskal hamda pul kredit siyosati samaradorligining nisbiy parametrlaridan biri hisoblanadi