Mayenin səthi gərilməsi

Kapilyar hadisələr

F
Bu hadisələr səthi gərilmə qüvvələrinin təsiri nəticəsidir.
En kəsiyinin sahəsi çox kiçik olan borulara kapilyar boru deyilir.
İsladan mayenin kapilyar boruda qalxması və islatmayan mayenin kapilyar boruda enməsi kapilyar hadisə adlanır.

н
Mayenin bərk cismi islatması hadisəsinə baxaq. Bu halda maye kapilyar boruda yuxarı qalxır. Mayenin qalxması o vəziyyətə qədər davam edir ki, səthi gərilmə qüvvəsi boruda olan mayenin çəkisi ilə bərabərləşsin.
^Fsəthi gərilmə ^{= P.}
Dairəvi boru üçün alırıq:

^Fs.g ^{= σ ∙ l = σ ∙ 2 π r.}

Sükunətdə olan mayenin çəkisi

P = mg.

Bərabərləşdirərək, alırıq

2πrσ = mg.

• 
  Buradan da, kapillyar borudakı mayenin kütləsi
  

𝟐𝝅𝒓𝝈
𝒎 = .
𝒈
m=ρV düsturunu 2πrσ = mg - də yerinə qoyaraq, alırıq

2πrσ = ρVg →

• 
  Kapillyar borudakı mayenin həcmi:
  

𝑽 =
𝟐𝝅𝒓𝝈
.
𝝆𝒈

V = Sh = πr²∙h düsturunu 2πrσ = ρVg - də yerinə qoyaraq, alırıq
2𝜋 ∙ 𝑟 ∙ 𝜎 = 𝜌 ∙ 𝜋⏟𝑟_² ¸∙ ℎ 𝑔 ⇒
𝑉

• 
  Kapillyar boruda olan mayenin hündürlüyü
  

𝟐𝝈

𝒉 =
.
𝝆𝒈𝒓

• 
  Əgər kapillyar boru maye ilə birlikdə şaquli yuxarı yönəlmiş a təcili ilə hərəkət edirsə, onda
  

𝟐𝝈
^{𝒉 =} 𝝆⁽𝒈 + 𝒂⁾𝒓

• 
  Əgər kapillyar boru maye ilə birlikdə şaquli aşağı yönəlmiş a təcili ilə hərəkət edirsə, onda
  

𝟐𝝈
^{𝒉 =} 𝝆⁽𝒈 − 𝒂⁾𝒓

Mayenin kapillyar boruda qalxması zamanı səthi gərilmə qüvvəsinin işini tapmaq üçün 𝑭_𝑠,𝑔 səthi gərilmə
ℎ

qüvvəsini mayenin mərkəzinin qalxdığı
2
hündürlüyə vurmaq lazımdır.

ℎ

𝐴 = 𝐹 ∙
_⇒ 2

2𝜎

𝐴 = 𝜎 ∙ 2𝜋𝑟 ∙
⇒
𝜌𝑔𝑟

• 
  Kapillyar boruda mayenin qalxması zamanı səthi gərilmə qüvvəsinin gördüyü iş
  

𝟐𝝅𝝈^𝟐

𝑨 =
.
𝝆𝒈

Qeyd edək ki əgər maye bərk cismi islatmırsə, onda bu maye kapillyar boruda aşağı düşür.


Mayenin səthinin enerjisi:

W = σ ∙ S.

Kapillyar boruda yaranmış səthi gərilmə qüvvələrin təsiri nəticəsində mayenin əlavə Δp təzyiqi əmələ gəlir.

_{ℎ =} 2𝜎
𝜌𝑔𝑟
düsturunu Δp = ρgh düsturunda yerinə qoyaq:

𝛥𝑝 = 𝜌𝑔 ∙

2𝜎
⇒
𝜌𝑔𝑟

• 
  İsladan mayenin kapilyar boruda qalxması zamanı yaratdığı əlavə təzyiq:
  

𝟐𝝈
𝜟𝒑 = .
𝒓