Maykelson interferometridan foydalanib geliy-neonli lazer yoruglig`ining to`lqin uzunligini aniqlash Muallif: Mengnorov Sardor Asqar o`g`li

Maykelson interferometridan foydalanib geliy-neonli lazer yoruglig`ining to`lqin uzunligini aniqlash

Muallif: Mengnorov Sardor Asqar o`g`li
Termiz davlat universiteti, Fizika ta`lim yo`nalishi II bosqich talabasi
Ilmiy rahbar: Oyimxol Niyozova
Termiz davlat universiteti, Fizika kafedrasi o`qituvchisi
Аnnotatsiya: Optikaka fani tajriba darslarida Maykelson interferometridan foydalanib interferensiya hodisasini kuzatishimiz, hamda, geliy-neonli lazer yoruglig`ining to`lqin uzunligini aniqlash mukin
Kalit so`zlar: Interferensiya, Maykelson interferometri, tushgan va qaytgan nur...
Interferensiya - to`lqinlarga xos hodisadi. Undan yorug`likning to`lqin xususiyatlariga ega ekanligini isbotlashda va boshqa maqsadlarda qo`llaniladi. Interferensiya hodisasidan aniq o`lchov asboblar yaratishda fodalaniladi va ular interferometrlar deb yuritiladi. Interferometrlar nihoyatda aniq va sezgir o`lchash asboblari hisoblanadi va turli maqsadlarda foydalaniladi. Masalan uzunlikning o`zgarishini, zichlik darajasini ko`rsatgichlarini va to`lqin uzunligini hamda boshqalar.
Maykelson interferometri ikki nurli interferometrlar oilasiga mansub.Uning ishlashi quyidagicha: Talabga javob beradigan manbadan kelayotgan kogerent yorug`lik nuri optik komponentda ikki qismga ajraladi. Nurning bu qismlari turli yo`llardan harakatlanadi, bir-biridan qaytib, boshqa optik komponentda yo`naladi va ular bu yerda ustma-ust tushib bir-biri bilan birikadi.natijada interferension manzara yuzaga keladi.Agar bu nurlar birining yo`li uzunligi,ya`ni sindirish ko`rsatgichi va geometrik yo`l o`zgarsa, bu o`zgarmagan nurga nisbatan faza siljishiga olib keladi. Bu esa o`z navbatida interferension manzaraning o`zgarishiga olib kelib, u orqali, agar boshqa miqdorlar doimiy qolsa, sindirish ko`rsatgichining yoki optik yo`lning har qanday o`zgarishi haqida xulosa qilish imkoni bo`ladi. Demak, sindirish ko`rsatgichi doimiy qolsa, biz geometrik yo`ldagi farqni aniqlashimiz, masalan issiqlik yoki elelktr yoki magnit maydomlari sababli materiallar o`lchamining o`zgarishini aniqlashimiz mumkin. Boshqa tarafdan, agar geometrik yo`l doimiy qolsa, simdirish ko`rsatgichini, hamda simdirish ko`rsatgichiga ta’sir qiladigan bosim, temperatura yoki zichlikning o `zgarishi kuchlarning miqdorini va ta’sirini aniqlashimiz mumkin.

R asmda ko`rsatilgan asbob va uskunalardan foydalangan holda tajriba qurulmasini yig`amiz. He-Ne lazerini ishga tushuramiz. Nur bo`lgich,yassi ko`gular, sferik linza va ekrani tasvir hosil bo`lishga moslaymiz. Ta’svir quyidagicha hosil boladi:

Intensivlikning maksimumlar soni Z hosil bo`lgan tasvir uchun 16±1 ga tengligi ma’lum. Bu tasvir uchun Reduktor aylanishlar soni N=1 bo`lgandagi qiymat. Agar reduktor aylanishlar soni N=2 bo`lganda bu maksimumlar soni Z=32±1 ni tashkil etadi.
Reduktor aylanishlar soni N, yassi ko`zguning umumiy siljishi , lazer nurining to`lqin uzunligi λ va intensivligi hamda sanalgan maksimumlari orasidagi munosabat quyidagiga teng:

(1)
Yuqoridagi (1) – tenglamada 2 yassi ko`zguning silajishi kelayotgan va qaytgan nur uchun ham o`rinli ekanligini namayon etadi. (1) – tenlamadan lazer to`lqin uzunligi λ ni topsak:
; (2)
Yuqorida olingan natijalarni (1)- va (2)- tengliklarga olib borib qo`yamiz va He-Ne lazerining to`lqin uzunligini hisoblaymiz.
O`lchash va hisoblash ishlari asosida He-Ne lazer to`lqin uzunligi N=1 Holat uchun λ= . N=2 bo`lganda esa λ= chiqdi.
va natija olamiz. Lazer nurining to`lqin uzzunligini o`lchash uchun bitta yassi ko`zgu nozik sozlash mexanizmidan foydalanib siljitadi.